નકુલ : પાંચ પાંડવોમાંનો એક ભાઈ, શ્રેષ્ઠ તલવારબાજ, ભરવરસાદમાં પણ ભીંજાયા વગર ઘોડેસવારી કરી જાણનાર

 

નકુલ પાંડુપત્ની માદ્રીના જોડિયા પુત્રોમાં મોટા પુત્ર છે. પાંડુને મળેલા શાપથી પુત્રપ્રાપ્તિ માટે અશક્ત બનેલ પાંડુએ પ્રથમ કુંતીને પુત્રપ્રાપ્તિ મંત્ર થકી સંતાન ઉત્પન્ન કરવાનું કહ્યું. આ દરમિયાન માદ્રી પણ માતૃત્વથી વંચિત ન રહે તે માટે પાંડુએ કુંતીને માદ્રીને પણ એ મંત્ર શીખવવાનો આગ્રહ કર્યો ત્યારે કુંતીએ કહ્યું, મને મળેલ મંત્ર હું કોઈને શીખવી તો ન શકું, પરંતુ હું મંત્ર ઉચ્ચારું અને માદ્રી ઇચ્છિત દેવતાનું સ્મરણ કરે તો તે માતા જરૂ‚રથી બની શકે. માદ્રી રાજી થતાં મનમાં વિચારે ચડી ગઈ કે, આખરે એવા કયા દેવતા છે. જે સૌથી શક્તિશાળી, સૌથી સુંદર અને જ્ઞાની હોય. આ વિચારોની ગૂંચવણમાં માદ્રીના મનમાં બે અશ્ર્વિની કુમારોની તસવીર તરવા લાગી પરંતુ તે દેવતા ન હતા, અર્ધદેવતા હતા.