કવર સ્ટોરી : હિન્દુભૂમિ કા કણકણ હો અબ શક્તિ કા અવતાર ઉઠેજલથલ સે અંબર સે ફિર હિન્દુ કી જય જયકાર ઉઠે

 

રા.સ્વ.સંઘના પ.પૂ. સરસંઘચાલક મા. શ્રી ડૉ. મોહનજી ભાગવતનું ઉદ્બોધન

ઇસ વર્ષ કી વિજયાદશમી કે પાવન અવસર કો સંપન્ન કરને કે લિયે હમ સબ આજ યહાં પર એકત્રિત હૈ. યહ વર્ષ પરમપૂજ્ય પદ્મભૂષણ કુશોક બકુલા રિનપોછે કી જન્મશતી કા વર્ષ હૈ, સાથ હી સ્વામી વિવેકાનંદ કે પ્રસિદ્ધ શિકાગો અભિભાષણ કા ૧૨૫વા વર્ષ તથા ઉનકી શિષ્યા સ્વનામધન્ય ભગિની નિવેદિતા કે જન્મ કા ૧૫૦વા વર્ષ હૈ. પૂજ્ય કુશોક બકુલા રિનપોછે તથાગત બુદ્ધ કે ૧૬ અર્હતો મેં સે બકુલ કે અવતાર થે ઐસી પૂરે હિમાલય બૌદ્ધો મેં માન્યતા હૈ. વર્તમાનકાલ મેં આપ લદ્દાખ કે સર્વાધિક સમ્માનિત લામા થે. પૂરે લદ્દાખ મેં શિક્ષા કા પ્રસાર, કુરીતિયો કા નિવારણ એવમ્ સમાજ સુધાર વ રાષ્ટ્રભાવ જાગરણ મેં આપકી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા રહી. ૧૯૪૭ મેં જબ કબાઈલિયોં કે વેશ મેં પાકિસ્તાન કી સેના ને જમ્મુ કશ્મીર પર આક્રમણ કિયા તો ઉનકી પ્રેરણા સે વહાં કે નૌજવાનોને નુબરા બ્રિગેડ કા ગઠન કર આક્રમણકારિયોં કો સ્કર્દૂ સે આગે બઢને નહીં દિયા. જમ્મુ કશ્મીર કી વિધાનસભા કે સદસ્ય, રાજ્ય સરકાર મેં મંત્રી વ ભારતીય સંસદ મેં લોકસભા સાંસદ કે રુપ મેં અખિલ ભારતીય દૃષ્ટિકોણ કે સાથ આપકા મહત્ત્વપૂર્ણ યોગદાન રહા. આપ ૧૦ વર્ષ મંગોલિયા મેં ભારત કે રાજદૂત રહે. ઉસ કાલખંડ મેં મંગોલિયા મેં લગભગ ૮૦ વર્ષ સે ચલી આ રહી કમ્યુનિસ્ટ શાસનવ્યવસ્થા કે અંત કે પશ્ર્ચાત પરંપરા સે ચલી આ રહી બૌદ્ધ પરંપરા કો પુનર્જીવિત કરને કે વહાં કે સમાજ કે સફલ પ્રયાસો મેં આપકે મહત્ત્વપૂર્ણ યોગદાન કે કારણ આપ વહાં સર્વદા શ્રદ્ધેય બન ગયે. ઉન્હે ૨૦૦૧ મેં મંગોલિયા કે નાગરિક સમ્માન ઙજ્ઞહયિ જફિંસિે સમ્માનિત કિયા ગયા. આધ્યાત્મિક અનુભવસંપદા, અવિચલ રાષ્ટ્રનિષ્ઠા તથા નિ:સ્વાર્થ બુદ્ધિ સે સતત લોકહિતરત રહને કે કારણ વે હમ સબ કે શ્રદ્ધેય તથા અનુકરણીય ભી હૈ. સ્વામી વિવેકાનંદજીને અપને શિકાગો અભિભાષણ મેં ભારત કી વિશ્ર્વમાનવતા કે પ્રતિ જિસ રાષ્ટ્રિય દૃષ્ટિ કી ઘોષણા કી થી ઉસી કા વ્યક્તિગત વ સાર્વજનિક જીવન મેં પ્રકટીકરણ હી આચાર્ય બકુલાજી કે દ્વારા કિયા ગયા.

યહ રાષ્ટ્રીય દૃષ્ટિ હમારી વિરાસત હૈ. આદિ કવિ વાલ્મિકી ને ઇસી દૃષ્ટિ કે જાગરણ હેતુ મર્યાદા પુરુષોત્તમ શ્રીરામ કે જીવન કો અપની ચિરંજીવી કૃતિ મહાકાવ્ય રામાયણ કા વિષય બનાયા. હમારે પ્રમુખ અતિથિ મહોદય કે ભક્તિ કા સ્થાન, ભક્તિઆંદોલન કે આચાર્ય સંતશિરોમણિ રવિદાસજી મહારાજને સ્વયં કે જીવન વ ઉપદેશો સે ઇસી દૃષ્ટિ કા પુન:જાગરણ જનસામાન્યોં મેં કિયા થા. ભગિની નિવેદિતા કે દ્વારા ભી ઉસી રાષ્ટ્રીય આદર્શ કો ચરિતાર્થ કરને વાલા હિન્દુ સમાજ ઇસ દેશ મેં ખડા કરને કે લિયે સતત સમાજજાગરણ વ પ્રબોધન કે લિયે પ્રયાસ કિયે ગયે. સ્વધર્મ વ સ્વદેશ કે ગૌરવ કો મન મેં ચેતાકર અપને કરોડો દેશવાસિયોં કી અહર્નિશ સેવા કરતે હુએ ઉનકો અજ્ઞાન વ અભાવો સે મુક્તિ દિલાકર સંગઠિત પુરુષાર્થ કી પ્રેરણા દી ગઈ.

સમાજ કો રાષ્ટ્રગૌરવ સે પરિપૂર્ણ પુરુષાર્થ કે લિયે ખડા કરના હૈ તો, દેશ કે ચિંતકો કો, બુદ્ધધર્મિયો કો પહેલે અપને સ્વયં કે ચિત્ત સે ઉસ વિદેશી દૃષ્ટિ કે વિચારો કો વ સંસ્કારો કો - જો ગુલામી કે કાલખંડો મેં હમારે ચિત્ત કો વ્યાપ્ત કર ઉસે આત્મહીન, ભ્રમિત વ મલિન કર ચુકે હૈ - હટાકર ઉનસે મુક્ત હોના હી હોગા. જન્મગત યુરોપિય સંસ્કારો સે પૂર્ણ મુક્તિ પાકર પૂર્ણત: ભારતીય જનતા કે માનસ, મૂલ્યો તથા સંસ્કારો કે સાથ એકાત્મ હોને કી ભગિની નિવેદિતા કી સાધના હમ સબ ભારતવાસિયોં કો ભી ઉસ સનાતન રાષ્ટ્રીય દૃષ્ટિ વ મૂલ્યો કે સાથ તન્મય હોને કી પ્રેરણા દેતી રહેતી હૈ.

રાષ્ટ્ર કૃત્રિમ પદ્ધતિઓ સે બનાયે નહીં જાતે. સત્તા આધારિત Nation State કલ્પના સે હમારી સંસ્કૃતિ વ લોક આધારિત રાષ્ટ્ર કી વસ્તુસ્થિતિ એકદમ અલગ વ વિશિષ્ટ હૈ. હમ સબ કી ભાષાએ, પ્રાન્ત, પંથસંપ્રદાય, જાતિ ઉપજાતિ, રીતિરિવાજ, રહનસહન કી વિવિધતાઓ કો એકસૂત્ર મેં પિરોકર જોડનેવાલી હમારી સંસ્કૃતિ વ ઉસકે જનક, વિશ્ર્વમાનવતા કો કૌટુંબિક દૃષ્ટિ સે દેખકર વિકસિત હુએ સનાતન જીવનમૂલ્ય, હમારી ‘હમભાવના’ હૈ. વહ રાષ્ટ્ર કો જોડનેવાલી જીવનદૃષ્ટિ, ઉસ રાષ્ટ્ર કી અપની ભૂમિ મેં સમાજ કે સદિયોં તક સાથસાથ બિતાએ જીવન કે સબ પ્રકાર કે અનુભવો સે, મિલકર કિયે હુએ પુરુષાર્થ સે, ઉસમેં સે પ્રાપ્ત જીવન સત્ય કે સાક્ષાત્કાર તથા સામૂહિક સમજદારી સે બનતી હૈ. વહી ભાવના સમાજ કે વ્યક્તિ, પરિવાર તથા સમાજ કે જીવન કે સભી અંગો કો અનુપ્રાણિત કરતી હુઈ ઉનકે ક્રિયાકલાપો સે સ્પષ્ટ રુપ મેં આવિષ્કૃત હોતી હૈ. તબ હી અપને રાષ્ટ્ર કા વાસ્તવિક વિકાસ હોતા હૈ, ઉસે જગન્માન્યતા પ્રાપ્ત હોતી હૈ, વિશ્ર્વ જીવન મેં અપની ભૂમિકા કા યોગ્ય વ સમર્થ નિર્વહન કર વહ રાષ્ટ્ર અપના અપેક્ષિત સાર્થક યોગદાન કરતા હૈ. ઇસ શાશ્ર્વત સત્ય કા અનુભવ અંશત: આજ કી હમારી સ્થિતિ મેં શનૈ: શનૈ: હમેં પ્રાપ્ત હો રહા હૈ. યોગવિદ્યા તથા પર્યાવરણ કી હમારી અપની પહલ કે કારણ અંતરાષ્ટ્રીય જગત મેં ઉસ ભૂમિકા કી બઢતી માન્યતા વ સ્વીકાર હમ સબકે મન મેં વિદ્યમાન અપને પ્રાચીન રાષ્ટ્ર કે પ્રતિ ગૌરવ કી સુખદ અનુભૂતિ દેતા હૈ. પશ્ર્ચિમ સીમા પર પાકિસ્તાન કી તથા ઉત્તર સીમા પર ચીન કી કારવાઈયોં કે પ્રતિ, ‘ડોકલામ’ જૈસી ઘટનાઓ મેં ઉજાગર ભારત કા સીમાઓ પર તથા અંતરાષ્ટ્રીય રાજનય મેં સશક્ત વ દૃઢ પ્રતિભાવ હમારે મન મેં સ્વસામર્થ્ય કી આશ્ર્વાસક અનુભૂતિ જગાને કે સાથસાથ અંતરાષ્ટ્રીય જગત મેં ભી ભારત કી પ્રતિમા કો નયી સમ્માનજનક ઉંચાઈ પ્રદાન કરતા હૈ. અંતરિક્ષવિજ્ઞાન કે ક્ષેત્ર મેં હમારે વૈજ્ઞાનિકો કે એક કે બાદ એક પરાક્રમ જ્ઞાનબલ કે ક્ષેત્ર મેં ભી હમારે દેશ કી ધાક જમાને મેં સફલ હોતે હુએ દિખાઈ દે રહે હૈ. દેશ કે અંદર ભી અંતર્ગત સુરક્ષા કો વ્યવસ્થિત કરને મેં દેશ આગે બઢા હૈ. આવાગમન કે બુનિયાદી ઢાંચે કા ગતિ સે વિસ્તાર અરુણાચલ જૈસે સીમાવર્તી રાજ્યોં મેં ભી હોતા હુઆ દિખ રહા હૈ. મહિલા વર્ગ સમુન્નતિ કો લેકર ‘બેટી બચાઓ, બેટી પઢાઓ’ જૈસી યોજનાયેં ભી ચલ રહી હૈ, સ્વચ્છતા અભિયાન જૈસે ઉપક્રમો સે નાગરિકો મેં કર્તવ્ય ભાવના કા સંચાર કર ઉનકી સહભાગિતા ભી પ્રાપ્ત કી જા રહી હૈ. દેશ કે અંદર ભી અનેક વ્યવસ્થાઓ મેં છોટે, બડે સુધારો કા પ્રયાસ, ચિન્તન મેં ભી કહીં કહીં મૂલગામી બદલાવ કે પ્રયાસ, જનમાનસ મેં નવીન આશા વ સાથસાથ અપેક્ષાઓ કા ભી સૃજન કર રહે હૈ. બહુત કુછ હો રહા હૈ, હોગા ઇસકે સાથ જો હો રહા હૈ ઉસમેં તથા ઔર અધિક કુછ હોના ચાહિયે ઉસકો લેકર સમાજ મેં ચર્ચાએ ચલ રહી હૈ.

જૈસે કશ્મીર ઘાટી કી પરિસ્થિતિ કો લેકર જિસ દૃઢતા કે સાથ સીમા કે ઉસ પાર સે હોનેવાલી આતંકિયો કી ઘુસપૈઠ વ બિનાકારણ ગોલીબારી કા સામના કિયા જા રહા હૈ, ઉસકા સ્વાગત હો રહા હૈ. સેના સહિત સભી સુરક્ષાબલો કો અપને કર્તવ્ય કો કરને કી છૂટ દી ગઈ. અલગાવવાદી તત્ત્વો કી ઉકસાઉ કારવાઈ વ પ્રચારપ્રસાર કો ઉનકે અવૈધ આર્થિક સ્ત્રોતો કો બંધ કરકે તથા રાષ્ટ્રવિરોધી આતંકી શક્તિયોં સે ઉનકે સબંધો કો ઉજાગર કર તથા રોકકર નિયંત્રિત કિયા જા રહા હૈ. ઉસકે સુપરિણામ ભી વહાં કી પરિસ્થિતિ મેં પ્રાપ્ત હો રહે દિખતે હૈ.

પરંતુ લદ્દાખ, જમ્મુ સહિત સંપૂર્ણ જમ્મુ કશ્મીર રાજ્ય મેં ભેદભાવરહિત, પારદર્શી, સ્વચ્છ પ્રવાસન કે દ્વારા રાજ્ય કી જનતા તક વિકાસ કે લાભ પહુંચાને કા કાર્ય ત્વરિત વ અધિક ગતિ સે હો, ઇસકી અભી ભી આવશ્યકતા હૈ. રાજ્ય મેં વિસ્થાપિતોં કી સમસ્યા કા નિદાન અભી ભી નહીં હુઆ હૈ. ભારતભક્ત વ હિન્દુ બને રહને કે લિયે હી કઈ દશકો સે થોપી ગઈ વિસ્થાપિત અવસ્થા કો ઉનકી પીઢિયાં ઝેલ રહી હૈ. ભારત કે નાગરિક હોતે હુએ ભી રાજ્ય કી ભેદભાવપૂર્ણ વ્યવસ્થા કે ચલતે મૂલ અધિકારોં સે વંચિત રહ જાને કે કારણ શિક્ષા, આજીવિકા તથા પ્રજાતાંત્રિક સુવિધાઓ સે અભી ભી દૂર હૈ, બહુત પિછડ ગયે હૈ. રાજ્ય કે હી સ્થાઈ નિવાસી પાક અધિક્રાંત જમ્મુ કશ્મીર સે ૧૯૪૭ મેં આયે વ કશ્મીર ઘાટી સે ૧૯૯૦ સે વિસ્થાપિત બંધુઓ કી સમસ્યાએ ભી પહેલે કી તરહ હી બની હુઈ હૈ. ભારતભક્તિ વ સ્વધર્મ ભક્તિ પર અડિગ રહતે હુએ હમારે યહ સબ બંધુ બરાબરી સે અપને પ્રજાતાંત્રિક કર્તવ્યો કા વહન તથા પ્રજાતાંત્રિક અધિકારો કા ઉપયોગ કરતે હુએ સુખ, સમ્માન વ સુરક્ષા કે સાથ સબ દેશવાસિયોં કે સાથ રહ શકે એસી પરિસ્થિતિ લાની હોગી. યહ ન્યાય કાર્ય સંપન્ન હો સકે ઇસલિયે આવશ્યકતાનુસાર સંવૈધાનિક પ્રાવધાન કરને હોંગે, પુરાને બદલને હોંગે. તબ હી જમ્મુ કશ્મીર કી પ્રજા કા શેષ ભારતીય પ્રજા કે માનસ સે સાત્મીકરણ તથા સંપૂર્ણ કે વિકાસ કી પ્રક્રિયા મેં સહયોગ વ સમભાગ સંભવ હોગા.

ઘિસીપીટી આર્થિક મતવાદો કી લીક સે બાહર આકર નીતિ આયોગ વ રાજ્યોં કે નીતિ સલાહકારો કો સોચના પડેગા

રાજ્ય વ કેન્દ્ર શાસન પ્રશાસનો કે સાથ સમાજ કી ભૂમિકા કા ભી ઇસ પ્રક્રિયા મેં અહમ્ મહત્ત્વ હૈ. રાજ્ય કે સીમાવર્તી પ્રદેશો મેં રહને વાલે નાગરિક સદૈવ સીમા પાર સે ચલનેવાલી ગોલીબારી, આતંકી ઘુસપેઠ આદિ કી છાયા મેં વીરતાપૂર્વક ડટે હૈ, એક પ્રકાર સે વે ભી ઇન રાષ્ટ્રવિરોધી શક્તિઓ કે સાથ પ્રત્યક્ષ યુદ્ધરત હૈ. ઉનકો સદૈવ ઇન સ્થિતિયોં મેં સતત અસુરક્ષા તથા જીવન વ આજીવિકા કી અસ્તવ્યસ્તતા કો ઝેલતે રહના પડતા હૈ. શાસન વ પ્રશાસન કે દ્વારા ઉનકો પર્યાપ્ત રાહત આદિ કી વ્યવસ્થા કરવાને કે સાથસાથ સમાજ કે વિભિન્ન સંગઠનો કો ભી વહાં સંપર્ક બનાકર, અપની શક્તિ મેં સંભવ હો ઉતની તથા આવશ્યકતાનુસાર સુયોગ્ય સેવાઓં કી વ્યવસ્થા કરની ચાહિયે. ઇસ દિશા મેં સંઘ કે સ્વયંસેવક પહેલે સે હી વહાં કાર્ય મેં લગે હૈ. સમાજ કા સોચના, કરના બઢને સે, પ્રશાસન વ સમાજ કે સંયુક્ત પ્રયાસો સે વ્યવસ્થા અધિક અચ્છી હો સકતી હૈ. કશ્મીર ઘાટી તથા લદ્દાખ કે સુદૂર સીમાવર્તી ક્ષેત્રો મેં ભી શિક્ષા, સ્વાસ્થ્ય, રોજગાર તથા સંસ્કાર કરનેવાલે કાર્યો કી ઔર અધિક આવશ્યકતા પ્રતીત હોતી હૈ. સમાજ કે સકારાત્મક સંપર્ક, જાગરણ વ પ્રબોધન કા કાર્ય, જનમાનસ કો સુવિહિત આકાર દેને કે લિયે સમાજ કે હી પ્રયત્નો દ્વારા સંપન્ન કરાના ઇસ પરિસ્થિતિ કી અનિવાર્ય આવશ્યકતા હૈ. વર્ષો સે યોજનાબદ્ધ અસત્ય કુપ્રચાર કે દ્વારા મનો મેં ઘોલે ગયે અલગાવ વ અસંતોષ કે વિષ કો દૂર કરને કે લિયે સ્વાભાવિક અકૃત્રિકમ આત્મીયતા કા પરિચય ભી સમાજ કે દ્વારા કિયે ગયે એસે સકારાત્મક કાર્યો સે દિલવાના હોગા. રાષ્ટ્રવિરોધી શક્તિયો કે ષડયંત્રો કો દૃઢતાપૂર્વક, સામર્થ્ય કે સાથ નિપટને કી સુવિચારિત નીતિ કે પીછે જબ સંપૂર્ણ સમાજ ભી અપના બલ સમેટકર ખડા હોગા તબ સમસ્યા કે સંપૂર્ણ નિરાકરણ કા માર્ગ પ્રશસ્ત હોગા.

યહ વિચાર કરના ઇસલિયે ભી અત્યાવશ્યક હો ગયા હૈ કિ ભાષા, પ્રાન્ત, પંથસંપ્રદાય, સમૂહો કી સ્થાનીય તથા સમૂહગત મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ કો ઉભારકર સમાજ મેં આપસ મેં અસંતોષ, અલગાવ, હિંસા, શત્રુતા યા દ્વેષ તથા સંવિધાન કાનૂન કે પ્રતિ અનાદર કા વાતાવરણ બઢાતે હુએ અરાજક સદૃશ્ય સ્થિતિ ઉત્પન્ન કરને કા ખેલ રાષ્ટ્રવિરોધી શક્તિયોં અન્ય સીમાવર્તી રાજ્યો મેં ભી ખેલતી હુઈ દિખાઈ દેતી હૈ. બંગાલ વ કેરલ કી પરિસ્થિતિયાં કિસી સે છિપી નહીં હૈ. વહાં કે રાજ્યશાસન વ ઉનકે દ્વારા યોજનાપૂર્વક રાજનીતિક રંગ ચઢાયા હુઆ પ્રશાસન ઇસ ગંભીર રાષ્ટ્રીય સંકટ કે પ્રતિ કેવલ ઉદાસીન હી નહીં, અપને સંકુચિત રાજનીતિક સ્વાર્થ કે ચલતે ઉન રાષ્ટ્રવિરોધી શક્તિયોં કી હી સહાયતા કરતે હુએ દિખતે હૈ. રાષ્ટ્રવિરોધી ગતિવિધિયોં કી યહ સારી સૂચનાએ કેન્દ્ર શાસન વ પ્રશાસન કે પાસ પહુંચતી હૈ. ઈન સબકો નિષ્ફલ કરને કા ઉનકા ભી પ્રયાસ નિશ્ર્ચિત રુપ સે ચલ રહા હોગા, પરંતુ સીમાપાર સે હોનેવાલી ગૌ-તસ્કરી સહિત સભી પ્રકાર કી તસ્કરી ચિન્તા કા વિષય બની હી હૈ. દેશ મેં પહલે સે હી અનધિકૃત બંગ્લાદેશી ઘુસપેઠિયો કી સમસ્યા હૈ ઉસ પર અબ મ્યાંમાર સે ખદેડે ગયે રોહિંગિયા ભી ઘુસે હૈ તથા બહુત અધિક સંખ્યા મેં ઘુસને કો તૈયાર હૈ. મ્યાંમાર સે લગાતાર ચલતી આયી ઉનકી અલગાવાદી હિંસક વ અપરાધી ગતિવિધિ તથા આતંકિયો સે સાઠગાઠ હી વહાં સે ઉનકે ખદેડે જાને કા મુખ્ય કારણ હૈ. યહાં પર વે કેવલ દેશ કી સુરક્ષા વ એકાત્મતા પર સંકટ હી બનેંગે યહ ધ્યાન મેં રખકર હી ઉનકા વિચાર વ નિર્ણય કરના ચાહિયે શાસન કી સોચ ભી વહી દિખ રહી હૈ, પરંતુ પરિસ્થિતિ કી ઇસ જટિલતા મેં પૂર્ણ સફલતા સમાજ કે સહયોગ કે બિના મિલના સંભવ નહીં. ઇસલિયે ઇન પ્રદેશો મેં વિદ્યમાન સજ્જનશક્તિ કો નિર્ભયતાપૂર્વક આગે આના પડેગા. સંગઠિત હોકર અધિક મુખર વ સક્રિય હોતે હુએ સમાજ કો ભી નિર્ણય, સજગ વ પ્રબુદ્ધ બનાના પડેગા.

દેશ કે સીમાઓ કી વ દેશ કી અંતર્ગત કા વ્યવસ્થાગત દાયિત્ત્વ સેના, અર્ધસૈનિક વ પુલિસ બલો કા હોતા હૈ. સ્વતંત્રતા કે બાદ અબતક ઉસકો નિભાને મેં પૂરી જિમ્મેદારી કે સાથ પરિશ્રમ વ ત્યાગપૂર્વક વે લગે હૈ. પરંતુ ઉનકો પર્યાપ્ત સાધનસંપન્ન કરના, આપસ મેં વ દેશ કે સૂચના તંત્ર કે સાથ તાલમેલ બિઠાના, ઉનકી તથા પરિવારો કે કલ્યાણ કી ચિંતા કરના, યુદ્ધ સાધનો મેં દેશ કી આત્મનિર્ભરતા, ઇન બલો મેં પર્યાપ્ત માત્ર મેં નઈ ભરતી વ પ્રશિક્ષણ ઇસમેં શાસન કે પહલ કી ગતિ અધિક બઢાની પડેગી, ઇન બલો સે શાસન કો સીધા સંવાદ બઢના પડેગા. સમાજ સે ભી ઉનકે પ્રતિ અધિક આત્મીયતા વ સમ્માન કી વ ઉનકે પરિવારો કે દેખભાલ કી અપેક્ષા હૈ. અપને રાષ્ટ્રીય હિત, આકાંક્ષાએ, આવશ્યકતાએ તથા પરિવેષ કે સંદર્ભ મેં સુયોગ્ય નીતિઓ કે સાથ હી સમાજ ભી રાષ્ટ્ર ગૌરવ કી સ્પષ્ટ કલ્પના સે અનુપ્રાણિત હોકર, સંગઠિત વ ગુણસંપન્ન હોકર ચલે ઇસકી આવશ્યકતા સર્વત્ર દિખાઈ દેતી હૈ. પ્રશાસન ઉન નીતિયોં કે મર્મ કો સમઝકર ઉનકે ક્રિયાન્વયન કો પરિણામતક પહુંચાને કી માનસિકતા મેં આયે ઇસકી ભી આવશ્યકતા હૈ.

આર્થિક પરિદૃશ્ય ભી હમેં ઇસી નિષ્કર્ષ પર પહુંચાતા હૈ. ભ્રષ્ટાચાર પર નિયંત્રણ, આર્થિક સ્થિતિ મેં દ્રુતગતિ સે પ્રગતિ તથા સમાજ કે અંતિમ વ્યક્તિ કો લાભ પહુંચાને કે લિયે શાસન કે દ્વારા જનધન, મુદ્રા, ગેસ સબસિડી, કૃષિ વીમા જૈસી અનેક લોકકલ્યાણકારી યોજનાએ વ કુછ સાહસી નિર્ણય કિયે ગયે, પરંતુ અભી ભી એકાત્મ વ સમગ્ર દૃષ્ટિ સે દેશ કી સભી વિવિધતાઓ વ આવશ્યકતાઓ કા ધ્યાન મેં રખકર ઉદ્યોગ, વ્યાપાર, કૃષિ, પર્યાવરણ કો એકસાથ ચલાનેવાલી, દેશ કે બડે ઉદ્યોગો સે લેકર છોટે મધ્યમ વ લઘુ ઉદ્યોગો કો તક, ખુદરા વ્યાપારિયો, કૃષકો વ ખેતીહર મજદૂરો તક સબકે હિતો કા ધ્યાન રખનેવાલી સમન્વિત નીતિ કી આવશ્યકતા પ્રતીત હોતી હૈ. દુનિયા કે પ્રચલન મેં વહાં કે દોષપૂર્ણ, કૃત્રિમ વ સમૃદ્ધિ કા આભાસ ઉત્પન્ન કરનેવાલે તથા નૈતિકતા, પર્યાવરણ, રોજગાર તથા સ્વાવલંબન કા હ્રાસ કરનેવાલી નીતિ વ માનકોં પર ચલને કી અનિવાર્યતા એક મર્યાદાતક સમઝી જા સકતી હૈ, પરંતુ અર્થશાસ્ત્ર વ નીતિ કે પુનર્વિચાર કી તથા પ્રત્યેક દેશ કે અપને વિશિષ્ટ અર્થવ્યવસ્થાપ્રતિમાન કી આવશ્યકતા તો અબ સારા વિશ્ર્વ માનને લગા હૈ. વિશ્ર્વ કે અદ્યતન અનુભવ વ અપને દેશ કે ધરાતલ કી વાસ્તવિકતા દોનો કા ધ્યાન રખતે હુએ, અપને દેશ કા આદર્શ, પરંપરા, આકાંક્ષા, આવશ્યકતા વ સંસાધનો કા એકત્ર વિચાર કરતે હુએ, ઘિસીપીટી આર્થિક મતવાદો કી લીક સે બાહર આકર હમારે નીતિ આયોગ વ રાજ્યોં કે નીતિ સલાહકારો કો સોચના પડેગા. સમાજ કો ભી દિન પ્રતિદિન કે ઉપયોગ કી વસ્તુએ તથા અન્ય ખરીદદારી મેં સ્વેદેશી ઉત્પાદન કી ખરીદી કા આગ્રહ કઠોરતાપૂર્વક રખના પડેગા.

જૈવિક કૃષિ, મિશ્ર કૃષિ, ગૌ આધારિત પશુપાલન સહિત કૃષિ કા પ્રચલન બઢાના હોગા

સામાન્ય જનો કે કલ્યાણ કી પ્રામાણિક ભાવના સે યોજનાએં વ નીતિયાં શાસન કે દ્વારા લાગુ હોતી હૈ. ઉનકે દ્વારા લોકોં મેં ઉદ્યમશીલતા બઢે, વે કાર્યપ્રવણ હો ઇસકી ભી ચિંતા કરની ચાહિએ. પ્રશાસનિક અધિકારીયો કે હાથ સે અનેક સ્તરો સે છનકર નીચે પહુંચતે પહુંચતે ઉનકે અમલ કા વ પરિણામ કા સ્વ‚પ ક્યા બનતા હૈ ઇસકી યથાતથ્ય સુચના સબ ઓર સે પ્રાપ્ત કરને કી વ્યવસ્થા હોની ચાહિએ. શાસન કે ઉદ્દેશ્યો કી પ્રામાણિકતા, પરિવર્તન કે લિયે આવશ્યક સાહસી વૃત્તિ, પ્રમુખ લોગો કી પારદર્શિતા વ સાખ, પરિશ્રમ ઇસ પર સભી કા અટૂટ વિશ્ર્વાસ હૈ. બહુત વર્ષો કે બાદ પ્રાપ્ત યહ સૌભાગ્ય પૂર્ણફલદાયી હો ઇસકે લિયે ઉપરોક્ત મુદ્દો કા વિચાર કરના પડેગા.

ત્રુટિપૂર્ણ હોકર ભી સકલ ઘરેલું ઉત્પાદ કા માનક અર્થવ્યવસ્થા કી સુદૃઢતા વ બઢત કી ગતિ કા માપક ઇસ નાતે પ્રચલિત હૈ. ખાલી હાથો કો કામ મિલના, ઉસમેં સે આજીવિકા કી ન્યૂનતમ પર્યાપ્ત વ્યવસ્થા હોના યાની રોજગાર, વહ ભી અપને દેશ કી મુખ્ય આવશ્યકતા માની જાતી હૈ. ઇન દોનોં મેં સબસે બડા યોગદાન હમારે લઘુ, મધ્યમ, કુટીર ઉદ્યોગો કા, ખુદરા વ્યાપાર તથા સ્વરોજગાર કે છોટે છોટે નિત્ય ચલનેવાલે અથવા તાત્કાલિક રુપ સે કરને કે કામ કરનેવાલો કા, સહકાર ક્ષેત્ર કા તથા કૃષિ ઔર પર નિર્ભર કાર્યો કા હૈ. જાગતિક વ્યાપાર કે ક્ષેત્ર મેં હોનેવાલે ઉતાર ચઢાવ તથા આર્થિક ભૂચાલોં સે સમય-સમય પર વે હમારી સુરક્ષા કા ભી કારણ બને હૈ. અભી ભી સુદૃઢ બની હુઈ હમારી પરિવાર વ્યવસ્થા મેં ઘર કી મહિલાએ ભી ઘર બેઠે છોટામોટા કામ કર પરિવાર કી આજીવિકા મેં યોગદાન કરતી રહતી હૈ. કભી કભી ઇસકો અનૌપચારિક અર્થવ્યવસ્થા ભી કહા જાતા હૈ. આર્થિક ભ્રષ્ટાચાર કા પ્રમાણ ભી યહાં ન્યૂનતમ હૈ. કરોડો જનતા કો ઇનસે નૌકરી અથવા સ્વરોજગાર પ્રાપ્ત હોતા હૈ. સમાજ કે અંતિમ પંક્તિ કે વ્યક્તિ ભી અધિકતર ઈસી મેં ખડે મિલતે હૈ. અર્થવ્યવસ્થા કે સુધાર ઔર સ્વચ્છતા કે ઉપાયો મેં યદ્યપિ સર્વત્ર થોડી બહુત ઉથલપુથલ વ અસ્થિરતા અપેક્ષિત હૈ, ઈન ક્ષેત્રો મેં ઉસકા પરિણામ ન્યૂનતમ હો વ અંતતોગત્વા ઈનકા બલ બઢે યહ ધ્યાન મેં રખના પડેગા. ઉનકી કૌશલ-ગુણવત્તા બઢે, ઉનકે ઉત્પાદનો કી ગુણવત્તા બઢે, ઉનકે લિયે બાજાર કી સુવિધાએ ઉત્પન્ન હો એસે અનેક કાર્ય, શાસન, સ્વયંસેવી સંગઠન તથા કુછ બડે ઉદ્યોગ ભી નૈગમિક સામાજિક દાયિત્વ (કોર્પોરેટ સોશલ રિસ્પન્સિબિલિટી) કી કલ્પના પ્રચલિત હોને કે પહલે સે હમારી પરંપરાઓ કે સંસ્કાર કે કારણ કર રહે હૈ. ઉન સબકે પ્રયાસો કા સમન્વય ભી વિચાર કી એક દિશા હો સકતી હૈ, પરંતુ કુલ મિલાકર હમારે આર્થિક ચિન્તન મેં અર્થવ્યવસ્થા ઉત્પાદન કો વિકેન્દ્રિત, ઉપભોગ કો સંયમિત, રોજગાર કો પરિવર્ધિત તથા મનુષ્ય કો સંસ્કાર કેન્દ્રિત બનાનેવાલી હો તથા ઉર્જા કી બચત કરનેવાલી વ પર્યાવરણ કો સુરક્ષિત રખનેવાલી હો એસા સોચકર બઢે બિના, દેશ મેં અંત્યોદય તથા આંતરરાષ્ટ્રીય જગત મેં સંતુલિત, ધારણક્ષમ વ ગતિમાન અર્થવ્યવસ્થા કા ઉદાહરણ બનને કા હમારા સ્વપ્ન સાકાર હો નહીં સકેગા. આજ કી અપની આર્થિક સ્થિતિ મેં સે માર્ગ નિકાલકર આગે બઢતે સમય યહ બાત હમ સબકે ધ્યાન મેં રહની ચાહિયે. અનુસૂચિત જાતિ, જનજાતિ, ઘુમંતુ જાતિ જૈસે સુવિધાઓ સે વંચિત વર્ગો કે લિયે કેન્દ્ર વ રાજ્યોં મેં અનેક પ્રાવધાન હૈ. ઉનકા લાભ ઈન વર્ગો કે સભી લોગો કો મિલે, શાસન પ્રશાસન ઇસ વિષય મેં સજગ વ સંવેદનશીલ હોકર ધ્યાન દે ઇસમેં શાસન પ્રશાસન કી તત્પરતા વ સાવધાની વ સમાજ કે ભી સહાનૂભૂતિપૂર્ણ સહયોગ કી આવશ્યકતા હૈ.

અપને દેશ મેં ઉદ્યોગ, વ્યાપાર વ કૃષિ ઈનકી કભી પ્રતિસ્પર્ધા નહીં રહી, ઈનકો પરસ્પર પૂરક માના ગયા. ઇસલિયે કૃષિ કા ક્ષેત્ર હમારે દેશ મેં બહુત બડા હૈ તથા હમારા કિસાન સ્વભાવ સે ન કેવલ અપને પરિવાર કા, અપિતુ સબકા ભરણપોષણ કરનેવાલા હૈ. વહ આજ દુખી હૈ. વહ બાઢ, અકાલ કી, આયાત નિર્યાત નીતિ કી, ફસલ બઢાને પર ભારી કર્જે કી વ કમ ભાવ કી વ ફસલ બરબાદ હોને પર સબ તરહ સે નુકસાન કી માર ઝેલકર નિરાશ હોને લગા હૈ. એક ભાવ ઘર કરતા જા રહા હૈ કિ નયી પીઢી પઢેગી તો શહરોં મેં જાકર બેરોજગાર બન જાયેગી, દેહાત મેં રહકર ખેતી મેં કામ કરના પસંદ નહીં કરેગીં ઔર યદિ ખેતી મેં કામ કરતી હૈ તો દેહાતો કે સુવિધાશૂન્ય જીવન મેં હી પડી રહેગી. પરિણામ સ્વરૂપ ગાંવ ખાલી હો રહે હૈ વ શહરો પર દબાવ બઢતા ચલા જા રહા હૈ. દોનો મેં વિકાસ કી સમસ્યા, શહરોં મેં અપરાધ કી સમસ્યા બઢ રહી હૈ. ફસલ બીમા જૈસી અચ્છી યોજનાએ પ્રવર્તિત હુઈ હૈ, મૃદ્ પરીક્ષણ, બાજાર સે સંગણકો દ્વારા સીધી ખરીદી એસે ઉપયુક્ત કદમ ભી બઢાએ જા રહે હૈ. પરંતુ ધરાતલ પર ઇસકા અમલ ઠીક સે હો ઇસલિયે કેન્દ્ર વ રાજ્ય શાસનો કે દ્વારા અધિક ચૈકસી હોની ચાહિયે. કર્જમાફી જૈસે કદમ ભી શાસન કી સંવેદના વ સદ્ભાવના કે પરિચાયક હૈ પરંતુ કેવલ તાત્કાલિક રાહત યહ ઇસ સમસ્યા કા ઉપાય નહીં હૈ. નઈ તકનીકિ વ અપ્રદૂષણકારી પરંપરાગત તરીકો સે કહીં સે કર્જા લિયે બિના કિસાન કમ લાગત મેં ખેતી કર સકે યહ રીતિ સીખની પડેગી. નઈ તકનીકિ કો ભી ઉસકે જમીન, પર્યાવરણ વ મનુષ્ય કે સ્વાસ્થ પર કોઈ ઘાતક, દીર્ઘકાલિક દુષ્પરિણામ નહીં હૈ ઇસકી વ્યાપક પરીક્ષા કરને કે બાદ હી સ્વીકાર કરના હોગા. અપને પરિવાર કો ચલાકર અગલે વર્ષ કી ખેતી કર સકે ઇતના લાગતવ્યય પર લાભ દેનેવાલા ફસલ કા ન્યૂનતમ મૂલ્ય કિસાનો કો મિલના ચાહિયે. ફસલ કી સમર્થનમૂલ્ય પર ખરીદદારી શાસન કે દ્વારા સુનિશ્ર્ચિત કરની પડેગી. જૈવિક કૃષિ, મિશ્ર કૃષિ, ગૌ આધારિત પશુપાલન સહિત કૃષિ કા પ્રચલન બઢાના હોગા. અન્ન, જલ વ જમીન કો વિષયુક્ત બનાનેવાલી, કિસાન કા ખર્ચા બઢાનેવાલી રાસાયનિક ખેતી ધીરે ધીરે બંધ કરની પડેગી.

કાનૂન કા અમલ અપરાધી કો અવશ્ય દંડ દે, સજ્જનો કો ઉસકા ઉપદ્રવ ન હો ઇસકી ચિંતા કરે

કમ ખર્ચે મેં કૃષિ, જૈવિક કૃષિ કી બાત આતી હૈ તો સ્વાભાવિક હી વહ બાત ભી સામને આતી હૈ કિ અપને દેશ મેં બઢે પ્રમાણ મેં કૃષક અલ્પભૂધારક તથા સિંચનવ્યવસ્થા રહિત ભૂમિ મેં કૃષિ કરનેવાલા હૈ. ઉસકે લિયે તો કમ વ્યય મેં વિષમુક્ત ખેતી કરને કા સહજસુલભ ઉપાય ગૌઆધારિત ખેતી હી હૈ ઇસલિયે ગૌરક્ષા તથા ગોસંવર્ધન કી ગતિવિધિ સંઘ કે સ્વયંસેવક, ભારતવર્ષ કે સભી સંપ્રદાયો કે સંત, અનેક અન્ય સંગઠન સંસ્થાએ તથા વ્યક્તિ ચલાતે હૈ, ગૌ અપની સાંસ્કૃતિક પરંપરા મેં શ્રદ્ધા કા એક માનબિંદુ હૈ. ગૌરક્ષા કા અંતર્ભાવ અપને સંવિધાન કે માર્ગદર્શક તત્ત્વો મેં ભી હૈ, અનેક રાજ્યો મેં ઉસકે લિયે કાનૂન વિભિન્ન રાજનીતિક દલો કે શાસનો કે કાલ મેં બન ચુકે હૈ. દેશી ગાય કે દૂધ મેં એ-૨ પ્રકાર કા દૂધ જિનકી મનુષ્ય કે પોષણ કે દૃષ્ટિ સે શ્રેષ્ઠતમ ઉપયુક્તતા તથા ગોમય વ ગોમૂત્ર મેં પાયે જાનેવાલી મનુષ્ય વ પશુઓ કી ચિકિત્સા તથા ભૂમિસુધાર મેં ભી યોગદાન કરનેવાલે, વ હાનિકારક પ્રભાવો સે રહિત ખાદ વ કીટનિયંત્રકો કે નિર્માણ મેં ઉપયુક્તતા અબ વિજ્ઞાનસિદ્ધ હૈ ઔર ઉસકે કઈ અનુસંધાન ભી ચલ રહે હૈ. ગોધન કી તસ્કરી એક ચિંતાજનક સમસ્યા બનકર સભી રાજ્યો મેં વ વિશેષત: બંગલાદેશ કી સીમા પર ઉભરકર આયી હૈ. એસી સ્થિતિ મેં યે ગતિવિધિયોં ઔર અધિક ઉપયુક્ત હો જાતી હૈ. યે સભી ગતિવિધિયોં ઉનકે સભી કાર્યકર્તા કાનૂન, સંવિધાન કી મર્યાદા મેં રહકર કરતે હૈ. હિંસા વ અત્યાચાર કે બહુચર્ચિત પ્રકરણો મેં જાંચ કે બાદ ઈન ગતિવિધિયો સે વ કાર્યકર્તાઓ સે ઉસકા કોઈ સંબંધ નહીં યહ ભી સામને આયા હૈ. ઈધર કે દિનોં મેં ઉલટે ગોરક્ષા કા પ્રયત્ન અહિંસક રીતિ સે કરનેવાલે કઈ કાર્યકર્તાઓ કી હત્યાએ હુઈ હૈ ઉસકી ન કોઈ ચર્ચા ન કોઈ કાર્યવાહી. વસ્તુ સ્થિતિ ન જાનતે હુએ અથવા ઉસકી ઉપેક્ષા કરતે હુએ ગૌરક્ષા વ ગૌરક્ષકો કો હિંસક ઘટનાઓ કે સાથ જોડના વ સાંપ્રદાયિક પ્રશ્ર્ન કે નાતે ગૌરક્ષા પર પ્રશ્ર્નચિહ્ન લગાના ઠીક નહીં. અનેક મુસ્લિમ મતાનુયાયી સજ્જનો કે દ્વારા ભી ગૌરક્ષા, ગોપાલન વ ગૌશાલાઓ કા ઉત્તમ સંચાલન કિયા જાતા હૈ. ગૌરક્ષા કે વિરોધ મેં હોનેવાલા કુત્સિત પ્રચાર વિનાકારણ હી વિભિન્ન સંપ્રદાયો કે લોગો કે મન પર તથા આપસ મેં તનાવ ઉત્પન્ન કરતા હૈ યહ મૈને કુછ મુસ્લિમ મતાનુયાયી બંધુઓ સે હી સુના હૈ. એસે મેં હાલ મેં સદ્હેતુ સે દિયે ગયે શાસન મેં ઉચ્ચ પદસ્થો કે બયાન તથા સર્વોચ્ચ ન્યાયાલય કી ટિપ્પણી સે, સાત્વિક ભાવ સે સંવિધાન કાનૂન કી મર્યાદા કા પાલન કર ચલનેવાલે ગૌરક્ષકો કો, ગૌપાલકોં કો ચિન્તિત યા વિચલિત હોને કી આવશ્યકતા નહીં હિંસા મેં લિપ્ત આપરાધિક પ્રવૃત્તિ કે લોગો કે લિયે વહ ચિન્તા કા વિષય હોના ચાહિયે. હિતસંબંધી શક્તિયોં દ્વારા એસે વાક્યો કે ગલત અર્થ લગાકર સભી દૃષ્ટિકોણો કો પ્રભાવિત કરને કે ચંગુલ સે શાસન પ્રશાસન કે લોગ ભી મુક્ત રહે. કાનૂન કા અમલ અપરાધી કો અવશ્ય દંડ દે, સજ્જનો કો ઉસકા ઉપદ્રવ ન હો ઇસકી ચિન્તા કરે. ગૌ રક્ષા વ ગૌસંવર્ધન કા વૈદ્ય વ પવિત્ર લોકોપકારી કાર્ય ચલેગા, બઢેગા. યહી ઇન પરિસ્થિતિયોં કા ઉત્તર ભી હોગા.

જલસિંચન કી વ્યવસ્થા કૃષિ કી સફલતા કા ઔર એક પ્રમુખ કારણ હોતા હૈ. દેશ કો પ્રતિવર્ષ પ્રાપ્ત હોનેવાલી જલરાશી કે વૈજ્ઞાનિક વ્યવસ્થાપન કા હમેં સમગ્રતા સે વિચાર કરના પડેગા. વિષમુક્ત ખેતી વ જલવ્યવસ્થાપન મેં શાસન કે દ્વારા જલસંરક્ષણ, નદીપ્રવાહો કા નિર્મલીકરણ વ અવિરલીકરણ, વૃક્ષારોપણ જૈસી ઉપયુક્ત પહેલે હો ચુકી હૈ. સમાજ મેં અનેક વ્યક્તિ જલવ્યવસ્થાપન જૈસે વિષય પર અસરકારી પદ્ધતિ સે કામ કર રહે હૈ. વૃક્ષો વ જંગલો કે વિષયો પર ભી રેલી ફોર રિવર જૈસે અનેક ઉપક્રમ હો રહે હૈ. જંગલો કી સુરક્ષા વ રખરખાવ કા દાયિત્વ જંગલો મેં હી સ્થિત ગ્રામવાસીયોં કો અધિકૃત કર દેને કે સ્તુત્ય ઉપક્રમ ભી કહી કહી પ્રારંભ હુઆ યહ અચ્છા લક્ષણ હૈ. ઇન સબ પ્રયાસો કે સમન્વય સે દેશ કા પર્યાવરણ વ કૃષિ કોઈ નયા સમૃદ્ધ રુપ લેકર ઉભરેગી યહ આશા હૈ.

સ્વાર્થ કી રાજનીતિ કો પનપને કા અવસર તબ મિલતા હૈ જબ સમાજ કે આચરણ મેં શોષણ,

વિષમતા તથા સંવેદનહીનતા કી વિકૃતિ સમાજ મેં ભેદ,અસંતોષ વ કલહ કા અનુભવ ઉત્પન્ન કરને લગતી હૈ

રાષ્ટ્ર કે નવોત્થાન મેં શાસન, પ્રશાસન કે દ્વારા કિયે ગયે પ્રયાસો સે અધિક ભૂમિકા સમાજ કે પ્રયાસો કી હોતી હૈ. ઇસ દૃષ્ટિ સે શિક્ષાવ્યવસ્થા મહત્ત્વપૂર્ણ હૈ. ભારતીય સમાજ કે માનસ મેં આત્મહીનતા કા ભાવ વ્યાપ્ત હો ઇસલિયે શિક્ષા વ્યવસ્થા કી રચનાઓ મેં, પાઠ્યક્રમ મેં વ સંચાલન મેં અનેક અનિષ્ટકારી પરિવર્તન વિદેશી શાસકો કે દ્વારા પારતંત્ર્યકાલ મેં લાયે ગયે ઉન સબ પ્રભાવો સે શિક્ષા કો મુક્ત હોના પડેગા. નઈ શિક્ષાનીતિ કી રચના હમારે દેશ કે સુદૂર વનો મેં, ગ્રામો મેં બસનેવાલે બાલક-તરુણ ભી શિક્ષા પ્રાપ્ત કર સકેંગે ઉતની સસ્તી વ સુલભ હોની પડેગી. ઉસકે પાઠ્યક્રમ મતવાદો કે પ્રભાવ સે મુક્ત રહકર સત્ય કા હી જ્ઞાન કરાનેવાલે, રાષ્ટ્રીયતા વ રાષ્ટ્રગૌરવ કા બોધ જાગૃત કરનાવેલા તથા પ્રત્યેક છાત્ર મેં આત્મવિશ્ર્વાસ, ઉત્કૃષ્ટતા કી ચાહ, જિજ્ઞાસા, અધ્યયન વ પરિશ્રમ કી પ્રવૃત્તિ જગાને કે સાથસાથ શીલ, વિનય, સંવેદના, વિવેક વ દાયિત્ત્વબોધ જગાનેવાલે હોને પડેંગે. શિક્ષકો કો છાત્રો કા આત્મીય બનકર સ્વયં કે ઉદાહરણ સે યહ બોધ કરાના પડેગા. શિક્ષા પરિસરો કા વાતાવરણ તદ્નુકૂલ બનાના પડેગા. ઉચિત પ્રકાર કે ભવન, ઉપકરણ, વાચનાલયોં સે વ પ્રયોગશાલાઓ સે સુસજ્જિત હોને પડેંગે. શિક્ષા કા બાજારીકરણ સમાપ્ત હો ઇસલિયે શાસકીય વિદ્યાલયો, મહાવિદ્યાલયો કો ભી વ્યવસ્થિત કર સ્તરવાન બનાના પડેગા. ઇસ દિશા મેં ભી અનેક સફલ પ્રયોગ ચલ રહે હૈ ઉનકે અનુભવો કા ભી સંજ્ઞાન લેના પડેગા. શિક્ષકો કે યોગક્ષેમ કી ઉચિત વ્યવસ્થા કરની પડેગી. યહ પુનરુક્તિ ઈસ આશા મેં, કિ ઇન અપેક્ષાઓ કો પૂર્ણ કરનેવાલી બહુપ્રતીક્ષિત, આમૂલાગ્ર પરિવર્તનકારી શિક્ષાનીતિ શીઘ્ર હી દેશ કે સામને રખી જાયેગી, મેં કર રહા હૂં.

પરંતુ ક્યા શિક્ષા કેવલ વિદ્યાલયીન શિક્ષા હોતી હૈ ? ક્યા અપને સ્વયં કે ઘરપરિવાર, અપને માતા-પિતા, ઘર કે જ્યેષ્ઠ, અડોસપડોસ કે વરિષ્ઠો કે કથની વ કરની સે ઉનકો આચરણ કે પ્રામાણિકતા વ ભદ્રતા કી, સંસ્કારો સે યુક્ત મનુષ્યતા કે વ્યવહાર, કરુણા વ સહસંવેદના કી સીખ નહીં મિલતી ? ક્યાં સમાજ મેં ચલનેવાલે ઉત્સવ, પર્વો સહિત સભી ઉપક્રમો, અભિયાનો, આંદોલનો સે મન, વચન, કર્મ કે સંસ્કાર ઉન્હે નહીં મિલતે ? ક્યાં માધ્યમો કે દ્વારા વિશેષકર અંતરતાને પર ચલનેવાલે સૂચના પ્રસારણ કે દ્વારા ઉનકે ચિન્તન વ વ્યવહાર પર પરિણામ નહીં હોતા ? બ્લૂ વ્હેલ ખેલ ઇસકા હી ઉદાહરણ હૈ. ઉસ ખેલ કે કુચક્રો સે અબોધ બાલકો કો નિકાલને કે લિયે શીઘ્ર હી પરિવાર, સમાજ એવમ્ શાસન દ્વારા પ્રભાવી કદમ ઉઠાને હોંગે.

હાલ હી મેં છોટે મોટે કારણો કો લેકર સમાજ કા રાસ્તે પર ઉતરના, નાગરિક કર્તવ્ય, કાનૂન, સંવિધાન કે પ્રતિ ઉદાસીનતા યા અનાદર દિખાતે હુએ વિનાકારણ હિંસા પર ઉતારું હોના, એસે વાતાવરણ કા લાભ સમાજવિરોધી આપરાધિક પ્રવૃત્તિયોં ને તથા સમાજ કી શ્રદ્ધા, એકાત્મતા વ શાંતિ કો ભંગ કરના ચાહનેવાલી રાષ્ટ્રવિરોધી શક્તિયો ને ઉઠાના, એસી જો ઘટનાયેં ઘટ રહી હૈ, ઉનકા મૂલ સમાજ કે અસંતોષ અથવા ઉસ પર ખેલનેવાલી સ્વાર્થી રાજનીતિ યા અન્ય તત્ત્વો કે બરાબર માત્રા મેં સમાજ કે વિવેક, સંસ્કાર તથા દાયિત્વબોધ કે અભાવ મેં ભી હૈ.

વ્યક્તિગત આચરણ વ સામૂહિક જીવન કે સુસંસ્કાર પરિવાર વ સમાજ કે જીવન સે ભી નઈ પીઢી કો પ્રાપ્ત હોને ચાહિયે. સ્વાર્થ કી રાજનીતિ કો પનપને કા અવસર તબ મિલતા હૈ જબ સમાજ કે આચરણ મેં શોષણ, વિષમતા તથા સંવેદનહીનતા કી વિકૃતિ સમાજ મેં ભેદ, અસંતોષ વ કલહ કા અનુભવ કહીં કહીં ઉત્પન્ન કરને લગતી હૈ. યહ સમસરતા કે અભાવ કા હી પરિણામ હૈ. અપને સંપર્ક, સ્વયં કા ઉદારણ તથા નિ:સ્વાર્થ સેવા કે દ્વારા સમાજ મેં ન્યાય, સમરસતા વ સહસંવેદના કા, સંસ્કારયુક્ત આચરણ કા વાતાવરણ બનાને મેં સંઘ સ્વયંસેવકો સહિત અનેક સંગઠન વ વ્યક્તિ લગે હૈ. પરંતુ સંપૂર્ણ સમાજ કો હી અપની કુરીતિયાં વ આચરણ કી વિસંગતિયોં કી આદત કો ત્યાગકર સંસ્કાર વ સદ્ભાવનાયુક્ત આત્મીય, સમદૃષ્ટિ આચરણ અપનાના પડેગા તભી યહ સારે પ્રયત્ન પૂર્ણ ફલદાયી હોંગે. હમ સભી કો અપને જીવન કે સભી પહલુઓ કો ઇસ દૃષ્ટિ સે પરિષ્કૃત કરતે હુએ ઇસ કાર્ય કે લિયે બદ્ધપરિકર વ સક્રિય હોના પડેગા.

સ્વયંસેવક અપને સંપર્ક સે સંસ્કારો કા વાતાવરણ બના રહે હૈ

પિછલે કુછ સમય સે પારિવારિક સંબંધો મેં બિખરાવ એવમ્ સામાજિક વિદ્રૂપતાઓ કે અનેક ચિંતાજનક સામને આયે હૈ, યે ઘટનાયેં પરિવારો એવમ્ સમાજજીવન મેં સંસ્કારો કે સ્ખલન કે હી સંકેત હૈ. અત: હમે કુટુબ એવમ્ સમાજ પ્રબોધન કે માધ્યમ સે સદ્સંસ્કાર જાગરણ કે કાર્ય કો અધિક ગતિ સે બઢાના હોગા. હમ સભી કો અંતર્મુખ હોકર આત્મશોધન કે દ્વારા અપને વ્યક્તિગત આચરણ, પારિવારિક વાતાવરણ તથા સામાજિક ક્રિયાકલાપો કી નિર્વહણ પદ્ધતિ કો સુધારના પડેગા. ક્યોં કિ સ્વતંત્ર વિજિગીષુ રાષ્ટ્ર મેં રાષ્ટ્રીય ભાવના કો પોષણ દેનેવાલા નાગરિક વ્યવહાર હી હોતા હૈ, ઇસ સંબંધ મેં ભગિની નિવેદિતા ને કહા હૈ.

The Samaj is the strength of the family : the home is behind the the civic and the civic life and the civic life sustains the nationality. This is the formula of human combination. The essentials of all four elements we have among us, in our ancient Dharma. But we have allowed much of their consciousness to sleep. We have again to realize the meaning of our own treasure.

(સમાજ કુટુંબ કી શક્તિ હૈ. નાગરિક સભ્ય જીવન કી પૃષ્ઠિભૂમિ મેં ગૃહજીવન હૈ, ઔર નાગરિક સભ્ય જીવન રાષ્ટ્રીયતા કા પોષણ કરતા હૈ. મનુષ્યો કો જોડેનેવાલા યહ સૂત્ર હૈ. ઈન ચારોં તત્વો કે આવશ્યક અંશ કો હમેં હમારે પ્રાચીન ધર્મ ને દિયા હૈ, પરંતુ હમને ઉનકે પ્રતિ અપની અધિકાંશ ચેતના કો સુલા દિયા હૈ, હમે પુન: અપને સ્વયં કે સંચિત નિધિ કે અર્થ કો સમઝના પડેગા.)

ઇસલિયે સદ્યસ્થિતિ મેં શાસન કી ભારતીય મૂલ્યાધારિત નીતિ તથા પ્રશાસન દ્વારા ઉસકા પ્રામાણિક, પારદર્શી વ અચૂક ક્રિયાન્વયન જિતના આવશ્યક હૈ ઉતના હી સમાજ કા રાષ્ટ્રહિતૈક બુદ્ધિ સે સંઘબદ્ધ, ગુણવત્તાયુક્ત વ અનુશાસિત હોકર ચલના ઇસકી આવશ્યકતા હૈ. સનાતન ભારત યગુનાનુકૂલ રુપ લેકર અવતરિત હો રહા હૈ. સમાજ કી યુગાનુકુલ અનેક ક્ષેત્રો મેં કિયે જાનેવાલે અપને ઉદયમ્ સે ઉસકે સ્વાગત કે લિયે સિદ્ધ હો રહી હૈ. આવશ્યકતા હૈ સમાજ કી સિદ્ધતા કી.

૧૯૨૫ સે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ ઈસી કાર્ય મેં લગા હૈ. અપને રાષ્ટ્ર કે સ્વ‚પ કી સ્પષ્ટ કલ્પના જિનકી બુદ્ધિ મેં હૈ તથા વાણી ઉતની હી સ્પષ્ટતા સે નિર્ભયતાપૂર્વક ઉસકો મુખરિત કરને કા સાહસ રખતી હૈ, મન મેં અપની ઇસ પવિત્ર અખંડ માતૃભૂમિ કી ભક્તિ તથા ઉસકે પ્રત્યેક પુત્ર કે પ્રતિ અપાર આત્મીયતા વ સંવેદના ભરી હૈ. અપને પરાક્રમી વ ત્યાગી પૂર્વજો કા ગૌરવ જિનકે અંત:કરણ કા આલંબન હૈ વ ઇસ રાષ્ટ્ર કો પરમવૈભવસંપન્ન બનાને કે લિયે સર્વસ્વત્યાગ હી જિનકી સામૂહિકતા કી વ કર્મ કી પ્રેરણા હૈ. એસે કાર્યકર્તાઓ કા દેશવ્યાપી સમૂહ બનાને કા યહ કાર્ય અપને ૯૩ વે વર્ષ મેં પદાર્પણ કર રહા હૈ. કાર્ય નિરંતર ગતિ સે બઢ રહા હૈ. રાષ્ટ્રજીવન કે સભી અંગો મેં સંઘ કે સ્વયંસેવક સક્રિય હૈ વ અપને સંપર્ક સે સંસ્કારો કા વાતાવરણ બના રહે હૈ. અભાવગ્રસ્તો કી સેવા મેં ભી સમાજ કે સભી કો સાથ લેકર એક લાખ સત્તર હજાર કે લગભગ સેવા કે કાર્ય વિભિન્ન સંગઠનો વ સંસ્થાઓ કે માધ્યમ સે ચલા રહે હૈ. સમાજ મેં ઇન સબ કાર્યો સે બને વાતાવરણ સે હી સમાજમન કે ભેદ, સ્વાર્થ, આલસ્ય, આત્મહીનતા આદિ ત્રુટિયાં દૂર હોકર ઉસકે સંગઠિતતા વ ગુણવત્તા સે પરિપૂર્ણ આચરણ કા ચિત્ર ખડા હોગા. સમાજ કો સમરસ વ સંગઠિત બનાને કા યહ એકમેવાદ્વિતીય ઉપાય હૈ. ઉસમેં આપન સભી કે સહભાગિતા કી આવશ્યકતા હૈ. સ્વ આધારિત સહી નીતિ, ઉત્તમ ક્રિયાન્વયન, સજ્જનશક્તિ કા સહયોગ વ તદનુસાર સમાજ કા સંગઠિત, ઉદ્યમ વ એકરસ આચરણ ઇસ ચતુર્વિધ સંયોગ સે પરમવૈભવસંપન્ન વિશ્ર્વગુરુ ભારત કે પૂર્ણ સ્વરુપ કા પ્રકટન હમ આનેવાલે કુછ હી દશકો મેં કર સકેંગે એસી અનુકૂલતા સર્વદૂર વિદ્યમાન હૈ, અવસર કો તત્પરતાપૂર્વક પકડના હમારા કર્તવ્ય હૈ

કોટિ કોટિ હાથોંવાલી

માં કા અદ્ભુત આકાર ઉઠે

લખ વિશ્ર્વનયન વિસ્ફાર ઉઠે

જગજનની કા જયકાર ઉઠે ॥

હિન્દુભૂમિ કા કણકણ હો

અબ શક્તિ કા અવતાર ઉઠે

જલથલ સે અંબર સે

ફિર હિન્દુ કી જય જયકાર ઉઠે

જગજનની કા જયકાર ઉઠે ॥

॥ ભારત માતા કી જય ॥

વિજયાદશમીના દિવસે ફેસબૂક પર ૧૭ લાખ કરતા વધારે લોકોએ સાંભળ્યું મા. મોહનજી ભાગવતનું ઉદ્બોધન

સંઘ દ્વારા નાગપુર ખાતે યોજાયેલ વિજયાદશમી ઉત્સવનું જીવંત પ્રસારણ સંઘના ફેસબૂક પેજ Rashtriya Swayamsevak Sangh://RSS” પર ઉપરાંત તેની આનુસંગિક વેબસાઈટ પર કરવામાં આવ્યું હતું. પ્રથમ દિને મા. મોહનજી ભાગવતનું ઉદ્બોધન ૧૭.૭ લાખ લોકોએ ફેસબૂક પર સાંભળ્યું, જેમાંથી ૩ ટકા મહિલાઓ પણ છે. ઉદ્બોધન સાંભળનારા વર્ગમાં મોટા ભાગનો વર્ગ ૩૪ વર્ષથી નીચેનો હતો. ફેસબૂક પર આ જીવંત પ્રસારણના વીડિયો પર ૧.૪ લાખ જેટલા રીએક્શન આવ્યા. એટલે કે આટલા લોકોએ લાઈક, કોમેન્ટ, શેર, ક્લિક કરી. ૯૩૪૬ કરતા વધારે લોકોએ આ ઉદ્બોધનનો વીડિયો શેર કર્યો. દિલ્હી, બેંગ્લોર, હૈદરાબાદ, પુના જેવા શહેરોમાં અને મહારાષ્ટ્ર, કોલકાતા, ઉત્તર પ્રદેશ, ગુજરાત, કેરલ, રાજસ્થાન જેવા રાજ્યોના યુવાનોએ ઓનલાઈન આ ઉદ્બોધન સાંભળ્યું.

સાધના સાપ્તાહિકના ફેસબૂક પેજ sadhana Saptahik પર પણ આ વીડિયો શેર કરવામાં આવ્યો હતો. દિવસ દરમિયાન આ વિડીયો ૩૩,૧૦૫ લોકો સુધી પહોંચ્યો હતો તથા ૪૪૫ કરતા વધુ લોકોએ લાઈક કર્યો હતો. અહીં પોસ્ટને ૫૪૬૯ જેટલા યુનિક વ્યુઅર્સ મળ્યા હતા.