ગુજરાતનું ગૌરવ: પાટણની રાણીકી વાવ | આવો જાણીએ ૯૦૦ વર્ષ જૂની આ વાવનો ઇતિહાસ, સ્થાપત્ય અને કથા | Rani ki vav

 

 

  

 

આ વાવ પાટણ જિલ્લાના પાટણ શહેરમાં આવેલી છે. રાણકી વાવ કે રાણીની વાવની વાત કરીએ તો તેનું નિર્માણ 1063માં કરવામાં આવ્યું હતુ. આ વાવ તે સમયની રાણી ઉદયમતીએ પોતાના પતિ ભીમદેવ પહેલાની યાદમાં બનાવી હોવાનું માનવામાં આવે છે. આ વાવ સરસ્વતી નદીની નજીક હતી.

 

 

 

 

આ વાવ અંગે લોકોનું માનવું છે કે કોઈ વાર સરસ્વતી નદીમાં આવેલ પૂરનું પાણી વાવમાં ઘૂસી જતા કાપથી વાવ પૂરાઈ ગઈ હશે. ત્યાર બાદ પુરાત્વ વિભાગ દ્વારા 1968માં વાવમાં ભરાયેલ માટીને બહાર કાઢવના ઉતખન્ન કાર્યવાહી કરતા ઘણા વર્ષોની મહેનત બાદ 1980માં વાવ તેના મૂળ સ્વરૂપમાં મળી આવી હતી.

 

 

રાણકી વાવના બાંધકામની વાત કરીએ તો તે 64 મીટર લાંબી, ૨૦ મીટર પહોંળી અને 27 મીટર ઊંડી છે. વાવનું મુખ પૂર્વ બાજુ ખૂલે છે. આ વાવ સાત માળની જયા પ્રકારની વાવ છે. તેમાં સાત ઝરુખાઓ છે. સાતમાળની આ વાવમાં ૩૪૦ થાંભલાઓ છે. એવું કહેવાય છે કે લગભગ ૪૦ વર્ષ સુધી આ વાવનું બાંધકામ ચાલ્યું હતું. વાવની કલાકૃતિનું નિરીક્ષણ કરતા જાણવા મળે છે કે વાવમાં 800થી પણ વધુ સુશોભિત શિલ્પો છે. આ બધા જ શિલ્પોને જોતા ખ્યાલ આવે છે કે આ શિલ્પોની મુખ્ય વિષયવસ્તુ ભગવાન વિષ્ણુના દશાવતારો છે. જેમાં વાવની દિવાલો અને સ્તંભો પર મોટાભાગનું નકશીકામ રામ, વામન, મહિસાષુર મર્દિની , કલ્કી જેવા ભગવાન વિષ્ણુના અવતારોને જોઈ શકાય છે. તે ઉપરાંત વાવમાં દેવીદેવતાઓની સાથે સાથે સાધુ, બ્રાહ્મણો અને હોઠ રંગતી અને શણગાર કરતી અપ્સરાઓ અને નાગકન્યાઓની મૂર્તિઓ કલાત્મક રીતે કોતરવામાં આવી છે.

 

 

 

 

રાણકી વાવનું એક રહસ્ય છે. વાવના સૌથી નીચેના ચરણની સૌથી છેલ્લી સીડીની નીચે એક રસ્તો છે, જેની અંદર ખૂબ લાંબી ૩૦ કિલોમીટરની સુરંગ છે. એવું કહેવાય છે કે આ સુરંગ સિદ્ધપુરમાં નીકળે છે. હાલ આ સુરંગનો પ્રવેશ દ્વાર કાદવ અને પથ્થરોથી ભરાઈ ગયેલ છે. આ સુરંગ અંગે લોકોનું માનવું છે કે તેનો ઉપયોગ યુદ્ધમાં અથવા અન્ય કોઈ મુશ્કેલ પરિસ્થિતિમાં રાજા અને રાજપરિવારને કરતો હશે.

 

 

રાણીની વાવનું જળ વ્યવસ્થાપન ભૂજળ સંસાધનોના ઉપયોગનું ખૂબ જ મહત્વનું ઉદાહરણ માનાવામાં આ છે. આ વાવ 11મી સદીના ભારતના ભૂમિગત વાસ્તુ સંરચાનનું એક અનોખા પ્રકારનું વિકસિત તેમજ વ્યાપક ઉદાહરણ છે.

 

 

 

 

સોલંકીવંશની આ વાવનું નિર્માણ મારુ ગર્જુર શૈલીમાં કરવામાં આવ્યું છે.વાવને જોતા તમને ખ્યાલ આવશે કે તે ઉંધા મંદિર આકારની છે અને તે જ સત્ય છે. વાવને ઉંધા મંદિરની જેમ તૈયાર કરવામાં આવી છે. જેમાં સાત તળ સુધી સીડીઓ છે જે પૌરાણિક અને ધાર્મિક કલ્પનાઓની સાથે ખૂબ સુંદર રીતે નિર્માણ કરવામાં આવી છે. વાવ અંદાજે 30 મીટર ઊંડી છે. અહીં કરવામાં આવેલ કોતરણીકામમાં પ્રાચીન અને ધાર્મિક ચિત્રોનો ઉલ્લેખ જોઈ શકાય છે.

 

 

એવુ માનવામાં આવે છે કે અંદાજે 50 વર્ષ પહેલા વાવમાં ઔષધીય છોડ અને સંગ્રહાયેલા પાણીનો ઉપયોગ તાવ અને અન્ય બિમારીઓથી સાજા થવા માટ કરવામાં આવતો હતો.

 

આ ઉપરાંત વર્ષ 2016માં રાજધાની દિલ્હીમાં આયોજીત ઈન્ડિયન સેનીટેશન કોન્ફ્રેરન્સમાં આ વાવને ક્લીનેસ્ટ આઈકોનિક પ્લેસના પુરસ્કારથી નવાજવામાં આવી હતી.

 

આજે ભારતીય 100 રૂપિયાની ચલણી નોટ રાણ કી વાવને સ્થાન મળ્યું છે. આ વાવ સ્થાપત્ય કલાનું એક ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. તેની મુલાકાત લેવા ન ફક્ત દેશના પરંતુ વિદેશના લોકો પણ આવે છે. તેની કલાત્મકતા જોઈ અહીં આવતા પ્રવાસીઓ આચંભિત થઈ જાય છે. તે સાથે જ આપણી સંસ્કૃતિ સાથે જોડાય છે. તો જ્યારે પણ પાટણ જાવ તો અહીં આવેલ રાણ કી વાવની મુલાકાત લેવાનું ન ભૂલતા. અહીં કઈ રીતે જવું તેની પણ માહિતી આપેલી છે.

 

 

સડક માર્ગઃ અમદાવાદથી પાટણ માટે ગુજરાત રાજય પરિવહનની અનેક બસો મળી રહે છે. તે ઉપરાંત મહેસાણાથી પણ તે માટે બસ મળી રહે છે. તેમજ ખાનગીવાહન કરીને પણ જઈ શકાય છે.

રેલ માર્ગઃ જો તમે ટ્રેન દ્વારા પાટણ જવા માંગતા હોવ તો તે માટેનું નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન મહેસાણા છે. ત્યાંથી તેન માટે બસ કરી તમે વાવ જોવા જઈ શકો છો.

હવાઈ માર્ગઃ હવાઈ માર્ગે જવા માંગતા હોવ તો નજીકનું એરપોર્ટ અમદાવાદ છે. ત્યાંથી વાહન દ્વારા જઈ શકાય છે.