ગેબ્રિએલા બર્નલ: લંડનની 'સરસ્વતી' જેણે સંસ્કૃતને વિશ્વની આત્માનો અવાજ બનાવ્યો!

# જ્યારે લંડનની દીકરીએ સંસ્કૃતથી દુનિયાને મંત્રમુગ્ધ કરી
# વિશ્વને સંસ્કૃત શીખવતી લંડનની સરસ્વતી: ગેબ્રિએલા બર્નલ
# ગેબ્રિએલા બર્નલ: લંડનની સરસ્વતી, જેણે સંસ્કૃતને વિશ્વની આત્માનો અવાજ બનાવ્યો


આજના આધુનિક યુગમાં જ્યારે ભારતની નવી પેઢી પોતાની પ્રાચીન ભાષા સંસ્કૃતથી દૂર જઈ રહી છે, ત્યારે સાત સમંદર પાર લંડનથી એક એવો અવાજ ગુંજ્યો છે જેણે આખા વિશ્વને મંત્રમુગ્ધ કરી દીધું છે. આ અવાજ કોઈ ભારતીય પંડિતનો નથી, પરંતુ લંડનની એક ૪૦ વર્ષની બ્રિટિશ યુવતીનો છે - જેનું નામ છે ગેબ્રિએલા બર્નલ, જે આજે વિશ્વભરમાં 'ગેઈયા સંસ્કૃત' (Gaiea Sanskrit) તરીકે ઓળખાય છે. લંડનના ઠંડા પવનો વચ્ચેથી નીકળેલી આ સનાતની સંસ્કૃતિની કિરણ આજે ભારતના 'વિશ્વગુરુ' બનવાના સપનાને નવી ઊંચાઈ આપી રહી છે.

ગેબ્રિએલાની સંસ્કૃત જર્ની કોઈ ચમત્કારથી ઓછી નથી. તેની વાર્તા મહાભારતના અભિમન્યુ જેવી છે. ગેબ્રિએલા પોતે કહે છે કે સંસ્કૃત સાથેનો તેનો સંબંધ આ જન્મનો નથી, પરંતુ જન્મોજન્મનો છે. જ્યારે તે તેની માતાના ગર્ભમાં હતી, ત્યારે જ તેનામાં સંસ્કૃતના બીજ રોપાઈ ગયા હતા. તેના માતા-પિતા આધ્યાત્મિક વિચારો ધરાવતા હતા અને તે સમયે લંડનમાં સંસ્કૃતના વર્ગોમાં જતા હતા. ગર્ભમાં રહેલો નાનકડો જીવ જ્યારે અંધકારમાં હતો, ત્યારે તેના કાનોમાં ઉપનિષદો અને વેદોના મંત્રો ગુંજતા હતા. આ મંત્રો ગેબ્રિએલાના ડીએનએમાં ભળી ગયા અને તે પેદા થતા પહેલા જ આત્માથી સનાતની બની ચૂકી હતી.

ગેબ્રિએલાનો ઉછેર લંડનમાં થયો હતો, પરંતુ તેના ઘરમાં વાતાવરણ ભારતીય સંસ્કૃતિથી ભરેલું હતું. તેના માતા-પિતા ઉત્તર ભારતના શંકરાચાર્ય શ્રી શાંતાનંદ સરસ્વતીજીના અનુયાયી હતા. લંડનમાં રહીને પણ ગેબ્રિએલાની પરવરિશ વેદાંત પરંપરામાં થઈ. માત્ર ચાર વર્ષની ઉંમરે, જ્યારે બાળકો રમકડાં પાછળ દોડતા હોય, ત્યારે ગેબ્રિએલા લંડનની 'સેન્ટ જેમ્સ સ્કૂલ' (St James School) માં સંસ્કૃતના પાઠ શીખતી હતી. આ એ જ શાળા છે જ્યાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની મુલાકાત વખતે બાળકોએ 'સ્વાગતમ શુભ સ્વાગતમ'ના ગાનથી તેમનું સ્વાગત કર્યું હતું. ગેબ્રિએલા જણાવે છે કે બાળપણમાં જ્યારે તે રડતી કે ઉદાસ થતી, ત્યારે તેને કોઈ અંગ્રેજી પોપ મ્યુઝિક નહીં, પરંતુ સંસ્કૃતના મંત્રો જ શાંતિ આપતા હતા.

સંસ્કૃત પ્રત્યેના પ્રેમે તેને શૈક્ષણિક રીતે પણ ખૂબ આગળ વધારી. તેણે વિશ્વની સૌથી પ્રતિષ્ઠિત ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાંથી સંસ્કૃત વિષયમાં ડિગ્રી મેળવી. સામાન્ય રીતે લોકો ડિગ્રી લીધા પછી પ્રોફેસર બનવાનું વિચારતા હોય છે, પરંતુ ગેબ્રિએલા માટે સંસ્કૃત માત્ર એક વિષય નહોતો, તે તેના જીવનનું લક્ષ્ય હતું. તેણે સંગીત અને સંસ્કૃતનો એવો સંગમ રચ્યો કે જેણે 'સાઉન્ડ હીલિંગ' (Sound Healing) ની દુનિયામાં ક્રાંતિ લાવી દીધી. આજે તે દર વર્ષે ભારત આવે છે, પુણેમાં ધ્રુપદ શીખે છે અને ઋષિકેશમાં યોગ અને આયુર્વેદના પાઠ ભણે છે.

ગેબ્રિએલાનો એક વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થયો જેણે ભારત સહિત સમગ્ર વિશ્વને હચમચાવી દીધું હતું. આ વીડિયોમાં ગેબ્રિએલા એક માતા તરીકે પોતાના બાળકને સુવડાવવા માટે કોઈ અંગ્રેજી ગીત ટ્વિંકલ, ટ્વિંકલ, લિટલ સ્ટાર નહીં, પરંતુ ભારતના ઇતિહાસની મહાન વિદુષી મદાલસા દ્વારા ગાવામાં આવેલું હાલરડું ગાઈ રહી હતી -

शरीरभिन्नस्त्यज सर्व चेष्टां, मन्दालसा वाक्यमुपास्व पुत्र!"

(અર્થ: "હે પુત્ર! તું સિદ્ધ છે, તું બુદ્ધ (જ્ઞાની) છે, તું નિર્લિપ્ત (સંસારના બંધનોથી મુક્ત) છે અને આ સાંસારિક માયાથી પર છે. તું આ નશ્વર શરીરથી ભિન્ન (આત્મા) છે, તેથી તમામ સાંસારિક મોહ-માયાની ક્રિયાઓનો ત્યાગ કર અને મદાલસાના આ વચનોનું પાલન કર.").

એક અંગ્રેજ મહિલાના મોઢેથી સંસ્કૃતનું આવું શુદ્ધ અને સ્પષ્ટ ઉચ્ચારણ સાંભળીને મોટા-મોટા પંડિતો પણ સ્તબ્ધ થઈ ગયા.

તેણે હનુમાન ચાલીસા અને શિવ તાંડવ સ્તોત્રને લંડનના થિયેટરોમાં ગાઈને પશ્ચિમી દેશોના લોકોને સનાતન ધર્મ તરફ આકર્ષ્યા છે. તે 'કોસ્મિક કોઈર' (Cosmic Choir) ચલાવે છે, જ્યાં તે બિન-ભારતીયોને સંસ્કૃત મંત્રોના ગાન શીખવે છે. તેના મતે, સંસ્કૃત કોઈ સ્થિર તળાવ નથી પણ વહેતી નદી છે, જેને સંગીતના માધ્યમથી સમગ્ર વિશ્વમાં વહેવડાવવી જોઈએ.

ગેબ્રિએલાનું માનવું છે કે સંસ્કૃત માત્ર એક ભાષા નથી, તે એક વિજ્ઞાન છે. પશ્ચિમી દેશો પાસે ભૌતિક સુખ છે પણ માનસિક શાંતિ નથી, અને આ શાંતિનો માર્ગ સંસ્કૃતના મંત્રોમાં છુપાયેલો છે. વડાપ્રધાન મોદી જે કહે છે કે "સંસ્કૃત ભવિષ્યની ભાષા છે", ગેબ્રિએલા તેનું જીવંત ઉદાહરણ છે. તે સંશોધન કરી રહી છે કે કેવી રીતે સંસ્કૃતના ઉચ્ચારો માનવ મગજ અને ચેતાતંત્ર (Nervous System) પર હકારાત્મક અસર કરે છે. તેના માટે સંસ્કૃત એક 'હિલિંગ લેંગ્વેજ' છે જે ડિપ્રેશન અને તણાવ દૂર કરવાની શક્તિ ધરાવે છે.

લંડનની આ દીકરીની ભક્તિ જોઈને એક તરફ ગર્વ થાય છે, તો બીજી તરફ ૧૪૦ કરોડ ભારતીયો માટે આ થોડી ચિંતાની પણ વાત છે. જે વારસો આપણો છે, જે ભાષાના આપણે સંરક્ષક હોવા જોઈએ, તેની જાળવણી સાત સમંદર પાર એક બ્રિટિશ છોકરી કરી રહી છે. ગેબ્રિએલાએ સાબિત કરી દીધું કે સંસ્કૃત કોઈ ધર્મ કે જાતિ પૂરતું મર્યાદિત નથી, તે સાર્વત્રિક છે. તેનું કાર્ય ભારત-બ્રિટિશ સંબંધોમાં એક નવું પ્રકરણ જોડી રહ્યું છે. જ્યારે યુકેમાં 'લંડનિસ્તાન' જેવી કટ્ટરપંથી માનસિકતા વધી રહી છે, ત્યારે ગેબ્રિએલા જેવી યુવતીઓ સનાતન ધર્મના સાચા મૂલ્યો અને શાંતિનો સંદેશ ફેલાવી રહી છે. તે પશ્ચિમને કહી રહી છે કે જો તમારે સાચી શાંતિ જોઈએ તો 'વેદો'ની શરણમાં જવું પડશે.

ગેબ્રિએલા બર્નલ આજે ભારતની સાંસ્કૃતિક રાજદૂત બની ગઈ છે. પ્રધાનમંત્રી મોદીનું 'વિશ્વગુરુ ભારત'નું સપનું ત્યારે જ સાકાર થશે જ્યારે ભારતનો દરેક યુવાન પોતાની સંસ્કૃતિ, પોતાની ભાષા સંસ્કૃત પર ગર્વ લેતા શીખશે. ગેબ્રિએલાએ તો પોતાનો ધર્મ નિભાવી દીધો છે, હવે વારો આપણો છે. આપણે જે હીરાને પથ્થર સમજીને ફેંકી રહ્યા હતા, આજે લંડનની આ દીકરીએ તેને પોતાના માથાનો તાજ બનાવીને દુનિયાને બતાવ્યું છે કે સંસ્કૃત 'મૃત' ભાષા નથી, પણ તે જ 'જીવન' છે. આ લેખ માત્ર એક ગાયિકાની વાર્તા નથી, પણ કરોડો ભારતીયોને જગાડવા માટેનો એક સાદ છે. ચાલો, આપણે પણ આપણી જડો તરફ પાછા વળીએ અને આ અમૂલ્ય વારસાને ગર્વથી અપનાવીએ. સંસ્કૃત શરણમ્ ગચ્છામિ…