મહાબલી ઘટોત્કચ પાસે દિવ્ય, રાક્ષસી અને આસુરી - એમ ત્રણ પ્રકારનાં અસ્ત્રો છે. તેથી તે અવશ્ય કર્ણ પર યુદ્ધમાં વિજયી થશે.’..

પરાશર મુનિ - મહાભારત યુગના વિખ્યાત ગુરુઓમાંથી એક ગુરુ હતા. પરાશર ઋષિ પાસે જ્ઞાનનો ભંડાર હતો. સત્યવતી એક માછીમારની પુત્રી હતી. જે લોકોને નાવથી નદી પાર કરાવવામાં મદદ કરતી હતી...

ગંગાપુત્ર ભીષ્મ એટલે મક્કમ મનોબળ ધરાવતા યોદ્ધા કે જેમને શ્રીવિષ્ણુના છઠ્ઠા અવતાર એવા ભગવાન પરશુરામ પણ યુદ્ધમાં હરાવી નહોતા શક્યા. અડગ બ્રહ્મચર્યના પ્રભાવથી તે દેવો જેવા દેદીપ્યમાન દેખાતા, એટલે દેવવ્રત તરીકે ઓળખાયા...

મહાભારત એ આ લોકનો ગ્રંથ છે. તેમાં ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ એમ ચારેય પુરુષાર્થની વાતો સંતુલિત રીતે વર્ણવવામાં આવી છે. અહીં આપણે ધૃતરાષ્ટ્રને જાણવા, સમજવાનો પ્રયત્ન કરીશું...

ભીમનો જન્મ વાયુદેવના અંશથી થયો હતો. વનવાસ દરમિયાન પાંડુએ જ્યારે કુંતી પાસે મંત્રો દ્વારા પુત્રો પ્રાપ્ત કરવાની વાત કરી ત્યારે કુંતીએ પ્રથમ યુધિષ્ઠિરને જન્મ આપ્યો...

 ભારતીય સંસ્કૃતિનું મહાકાવ્ય એટલે ભગવાન વેદવ્યાસ રચિત મહાભારત. અનેક ચડાવ-ઉતારમાંથી પસાર થતા મહાભારતના કથાનકને ચોટદાર અને ખરા અર્થમાં ક્લાઇમેક્સ કહી શકાય એવો એક પ્રસંગ એટલે સો કૌરવપુત્રોની માતા ગાંધારીનો શાપ. મહાભારતમાં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને નિર્વંશ હોવાનો અભિશાપ આપી શકે એવું સમર્થ પાત્ર ગાંધારીનું છે. હસ્તિનાપુરના અંધ રાજા ધૃતરાષ્ટ્રની પત્ની ગાંધારી મહાભારતનું સૌથી ઓજસ્વી પાત્ર છે. તે પૂર્ણ પુરુષોત્તમને શાપ આપ્યા પછી પણ નિષ્કલંક રહી શકી છે! કૌરવોની માતા ગાંધારી મહાભારતનું સૌથી તેજતર્રાર અને ..

 મહાભારતમાં ત્રિકાળજ્ઞાની ગણાતા સહદેવ અને વરણાગી ગણાતા નકુલની માતા એટલે માદ્રી. કુરુવંશના સામ્રાજ્ય હસ્તિનાપુરની પૂર્વોત્તર સીમાએ આવેલા વિશાળ સામ્રાજ્ય મદ્ર દેશના સમ્રાટ શલ્યની બહેન એટલે માદ્રી. આજના પંજાબ, હરિયાણા રાજ્યોથી લઈને ભારતની પૂર્વોત્તર દિશામાં આવેલી હિન્દુકુશ પર્વતમાળા સુધી આ મદ્ર સામ્રાજ્ય વિસ્તરેલું હતું. સમ્રાટ શલ્ય અત્યંત પરાક્રમી મહારથી હતા, તો માદ્રી પણ સર્વગુણસંપન્ન રાજકુમારી હતી. પાંડુ અત્યંત પરાક્રમી સમ્રાટ હતા. હસ્તિનાપુરનું સિંહાસન સંભાળ્યા પછી તેમણે સિંધુ, કાશી, અંગ, ..

 કર્ણ એટલે ઓળખની અસમંજસમાં અટવાયેલું મહાભારતનું મહાન પાત્ર. કર્ણ આજીવન ન કૌંતેય હોવાનું સુખ માણી શક્યો, ન રાધેય હોવાનો સંતોષ પામી શક્યો, ન અંગરાજ તરીકે રાજીખુશીથી રાજ ભોગવી શક્યો, ન અગ્રજ પાંડવ તરીકે પ્રસ્થાપિત થઈ શક્યો. કર્ણ હંમેશાં સૂતપુત્ર તરીકે અપમાનિત થતો રહ્યો અને સૂર્યપુત્ર તરીકે ભાગ્યે જ તે સન્માન પામ્યો. દુર્યોધનના દોસ્ત તરીકેની ઓળખ પણ એટલી ઘટ્ટ બની ગયેલી છે. પરશુરામ સરીખા ગુરુનો શિષ્ય અને પરાક્રમી હોવા છતાં તેણે આખરે પરાજય જ ભોગવવો પડ્યો હતો. કર્ણને દુર્યોધનના કુસંગ ઉપરાંત સતત નડતું ..

  મહાભારતની કથાઓમાં સહુથી વધુ વગોવાયેલ પાત્ર એટલે દુર્યોધન. ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારીનું પ્રથમ સંતાન અને કૌરવોમાં સહુથી મોટો ભાઈ એટલે દુર્યોધન. એ હસ્તિનાપુરની ગાદીનો ન્યાયિક વારસદાર અને હકદાર હતો. તેના જન્મ પહેલાંથી જ હસ્તિનાપુરની ગાદીના વારસ તરીકે ધૃતરાષ્ટ્રના આ પુત્રજન્મની તેનાં માતા-પિતા અત્યંત આતુરતાથી વાટ જોતા હતા. દુર્યોધનનો જન્મ થતાં જ્યારે ગાંધારીએ રાજજ્યોતિષીને તેડાવ્યા ત્યારે જ તેમણે ભવિષ્યવાણી કરી હતી કે તમારો આ પુત્ર કુરુકુળનો નાશ કરશે, તે પોતાના ભાઈઓ સાથે કાવાદાવા ખેલશે, ભાઈઓનો ..

સહદેવનો શાબ્દિક અર્થ થાય છે સહસ્ર દેવતા. દેવતા જેવું તેજ અને જ્ઞાન ધરાવતો સહદેવ પાંડુરાજાની બીજી પત્ની માદ્રીનું સંતાન હતો. મહાભારતની કથામાં આપણે જાણ્યું છે કે પાંડુરાજાને શાપ હતો કે તેઓ સ્ત્રી સાથે સહવાસ માણશે તો તત્કાળ મૃત્યુ પામશે. ..

  એવું કહેવાય છે જે મહાભારતમાં નથી એ વિશ્ર્વમાં બીજે ક્યાંય નથી. કથા અને ઉપકથાઓમાં વહેતા મહાભારતમાં અનેક પાત્રો છે. દરેક પાત્રના પોતાના રંગ છે. એ રંગ સ્પષ્ટ કળી શકાય એવું ના પણ બને. મહાભારતનાં પાત્રો અજબ-ગજબ છે. સીધાં લાગતાં પાત્રો છે તો સામેવાળાને સીધાં કરી નાખતાં પાત્રો પણ છે. શક્તિ અને આસક્તિના ત્રાજવે ઝૂલતાં પાત્રો છે તો સ્નેહ અને કુનેહ સાથે સમન્વય કરતાં પાત્રો પણ છે. આવું જ એક પાત્ર છે : અશ્ર્વત્થામા.અશ્ર્વત્થામા અનેક રીતે વિરલ પાત્ર છે. અશ્ર્વત્થામા, બલિ રાજા, વેદ વ્યાસ, શ્રી ..

 શિશુપાલ કૃષ્ણની ફોઈનો પુત્ર હતો. જ્યારે શિશુપાલનો જન્મ થયો ત્યારે તેને ત્રણ નેત્ર તથા ચાર ભુજાઓ હતી. તે ગધેડાની જેમ રડી રહ્યો હતો. માતા-પિતા તેનાથી ડરીને તેનો પરિત્યાગ કરી દેવા માંગતાં હતાં, પરંતુ ત્યારે આકાશવાણી થઈ કે બાળક બહુ વીર થશે તથા તેના મૃત્યુનું કારણ તે વ્યક્તિ હશે જેના ખોળામાં જવાથી બાળક પોતાના ભાલ સ્થિત નેત્ર તથા બે ભુજાઓનો પરિત્યાગ કરશે.આ આકાશવાણી અને તેના જન્મના વિષયમાં જાણીને અનેક વીર રાજા તેને જોવા આવ્યા હતા. શિશુપાલના પિતાએ તમામ વીરો અને રાજાઓના ખોળામાં બાળક આપ્યું. અંતમાં ..

  બલરામ યદુવંશના કુશળ સંગઠક અને પરાક્રમી યોદ્ધા હતા. તેઓ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના મોટાભાઈ અને શેષનાગના અવતાર હતા. યદુવંશના કુલગુરુ ગર્ગાચાર્યે નંદબાબાને ઘરે ગુપ્ત રીતે બંને ભાઈઓની નામકરણ વિધિ કરી હતી તેનું કારણ એટલું જ હતું કે કંસને જો ખબર પડે તો ત્યારે અનર્થ થઈ શકે તેમ હતો. અસીમ બળ અને ગુણોને લઈ મોટાભાઈનું નામ બલરામ પાડવામાં આવ્યું, જેનું બીજું નામ રોહિણૈય પણ રાખ્યું કારણ કે તે રોહિણીનો પુત્ર હતો. કૃષ્ણ તેને હંમેશા દાઉ કહીને બોલાવતા. એકવાર બલરામ અને શ્રીકૃષ્ણ વનમાં ગાયો ચરાવતા હતા ત્યારે ..

  ચિત્રાંગદ અને વિચિત્રવીર્યના અવસાન બાદ હસ્તિનાપુરની ગાદીના વંશ માટે સત્યવતીએ ભીષ્મને બોલાવી કહ્યું, ‘બેટા ભીષ્મ ! હવે ધર્મપરાયણ પિતાનું પિંડદાન, સુયશ અને હસ્તિનાપુરના વંશની રક્ષાનો ભાર તારા પર જ છે. તારો ભાઈ વિચિત્રવીર્ય આ લોકમાંથી સંતાનહીન અવસ્થામાં પરલોકવાસી થઈ ગયો છે. તું કાશીરાજની પુત્રકામિની ક્ધયાઓ દ્વારા સંતાન ઉત્પન્ન કરીને હસ્તિનાપુરના વંશની રક્ષા કર. ત્યારે ભીષ્મ પોતાનાં આજીવન બ્રહ્મચારી રહેવાની પ્રતિજ્ઞા આગળ ધરી સત્યવ્રતીની ક્ષમા માંગે છે. સત્યવતીએ દેવવ્રત ભીષ્મની ‘ભીષ..

  કૃષ્ણના જીવનમાં આઠનું મૂલ્ય હંમેશાં રહ્યું છે. કૃષ્ણનાં અષ્ટદર્શન હોય કે જગમંગલ કાજે આઠે દિશાઓનું પરિભ્રમણ હોય. દેવકીનું આ આઠમું સંતાન આઠ હજાર વર્ષ પછી પણ સંભવામિ યુગે યુગેની સંકલ્પના સિદ્ધ કરે છે. એમને પટરાણીઓ પણ આઠ હતી. આ પટરાણીઓમાં બટમોગરા જેવી બટકબોલી સત્યભામાનું એક આગવું અને અલાયદું સ્થાન હતું. સત્યાભામાના વિવાહની કથા સુંદર અને રોચક છે. સત્રાજીત યાદવ સૂર્યનો ભક્ત હતો અને સૂર્યદેવ તેના સ્વામી છતાં પણ પરમ મિત્ર થઈને રહ્યા હતા. સૂર્યે પ્રસન્ન થઈને તેને સ્યમંતક નામનો મણિ આપ્યો હતો. ..

  દુર્યોધનની બહેન દુશાલાનો પતિ જયદ્રથ સિંધુ દેશનો રાજા હતો. જયદ્રથ પાંડવોની પત્ની દ્રૌપદીનું અપહરણ કરી તેની સાથે વિવાહ કરવાનું કહે છે અને બળજબરીથી વિવાહ કરી તેનું અપમાન કરે છે. ભીમ તેનો પીછો કરે છે અને તેને જીવતો પકડી પાડે છે. યુધિષ્ઠિર તેની હત્યા થતી રોકે છે પણ તેને બંદી બનાવી લે છે અને ભીમ તેનું મુંડન કરી દે છે. પોતાના આવા અપમાનનો બદલો લેવા જયદ્રથ શિવની તપસ્યા કરે છે. તેમને પ્રસન્ન કરે છે અને પાંડવોને હરાવવાનું વરદાન માગે છે. શિવજી કહે છે કે તે અશક્ય છે, પણ તેને એવું વરદાન આપે છે ..

  જગતમાં મોત કોને ગમે... ? મૃત્યુ કરતાંયે વધુ ડર મોતના ભયનો દરેક જીવને હોય છે. મહાભારતનું આદરણીય વડીલ પાત્ર એટલે ભીષ્મ પિતામહ. આ ભીષ્મ પિતામહને ‘ઇચ્છામૃત્યુ’નું વરદાન મળેલું. આથી તેમને કોઈ મારી શકે જ નહીં. તેમની પોતાની ઇચ્છા થાય ત્યારે જ તેઓ મૃત્યુ પામી શકે. વળી, તેઓ પાછા મહાભારતના યુદ્ધમાં કૌરવોના પક્ષે રહેલા. આથી એ યુદ્ધમાં સંપૂર્ણ વિજય મેળવવો કઈ રીતે ? ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને માટે આ એક મૂંઝવણભર્યો અને ગંભીર પ્રશ્ર્ન હતો કે, ભીષ્મને યુદ્ધમાં મારવા કઈ રીતે ? પરંતુ, એ એક સહજ બાબત ..

  મહાભારતની વાર્તા મુજબ એકલવ્ય એક ભીલ (નિષાદ)પુત્ર હતો. તેના પિતા હિરણ્યધનુ ભીલ કબીલાના રાજા હતા. એક શિકારીના પુત્ર હોવાથી એકલવ્યને બાળપણથી જ ધનુષબાણ પ્રત્યે ખૂબ જ લગાવ હતો અને તે ધનુષબાણ ચલાવવામાં માહેર થઈ ગયો હતો. એક દિવસ પુલક મુનિ એકલવ્યને વાંસના ધનુષ પર વાંસનું તીર ચલાવતાં જુએ છે અને આટલા નાના બાળકનો આત્મવિશ્ર્વાસ જોઈ અચંબિત બની જાય છે. તે તેના પિતા હિરણ્યધનુને શ્રેષ્ઠ ધર્નુધર બનાવવા માટે દ્રોણાચાર્ય પાસે લઈ જવાની સલાહ આપે છે. હિરણ્યધનુ એકલવ્યને લઈ દ્રોણાચાર્યના આશ્રમે જાય છે અને પોતાના ..

  પાંડવોના વનવાસ દરમિયાન અર્જુન બૃહન્નલા નામે ઉત્તરાને ગીત-સંગીત અને નૃત્ય શીખવી રહ્યા હતા. જ્યારે મહારાજ વિરાટને જાણ થઈ કે તેમના પુત્ર ઉત્તરે કૌરવ પક્ષના સૈન્યને હરાવી ગાયોના ધણને મુક્ત કરાવ્યું છે ત્યારે તેઓ આનંદિત થઈ ઉત્તરની પ્રશંસા કરવા લાગ્યા. આ સમયે તેમના પાસા ગોઠવવાનું કામ કરનાર યુધિષ્ઠિરે આ વિજય માટે બૃહન્નલા (અર્જુન)ની પ્રશંસા કરતાં, રાજા વિરાટે ગુસ્સામાં પોતાના પાસાનો ઘા યુધિષ્ઠિર પર કર્યો અને યુધિષ્ઠિરના નાક પર વાગતાં તેમના નાકમાંથી લોહીની ધારા ફૂટી, પરંતુ જ્યારે વિરાટને આના ત્રીજા ..

યુધિષ્ઠિરનો મતલબ થાય છે યુદ્ધમ્ સ્થિરમ્ એટલે કે યુદ્ધમાં જે સ્થિર છે. જેનું મન શાંત છે અને તે તેના કાબૂમાં છે. ..