રાજા દશરથ અમાપ બળ, બુદ્ધિ અને સમૃદ્ધિને કારણે તે ત્રણેય લોકમાં પ્રસિદ્ધ હતા. તે પ્રજાની સુખાકારીનું હંમેશાં ધ્યાન રાખતા...

કૈકેયી, તારે પુત્ર ભરતને ગાદી અપાવવી હતી તો એમાં અમે કોઈ વિરોધ ન કરત. રામને તો ભરત માટે આવું કરતાં અત્યંત ખુશી થાત...

મારો પુત્ર લક્ષ્મણ શ્રીરામ માટે યુધ્ધમાં લડતાં ઘવાઈને મૂર્છિત પડ્યો છે. હું ધન્ય થઈ ગઈ. લક્ષ્મણે મને પુત્રવતી હોવાનું ગૌરવ અપાવ્યું છે...

મિથિલાનગરીમાં શુકદેવજી અને રાજા જનક વચ્ચે જ્ઞાનની પરીક્ષા માટે જે વાર્તાલાપ થયો તે અદ્ભુત છે...

વાલ્મીકિ રામાયણ મુજબ સીતાની બહેન ઊર્મિલા હતી. આ સિવાય પણ સીતાને માંડવી અને શ્રુતકીર્તિ નામની બે બહેનો હતી. આ બન્ને કન્યાઓ જનક રાજાના નાના ભાઈ કુશદ્વાજની પુત્રી હતી. આ સિવાય સીતાને મંગલદેવ નામનો એક ભાઈ પણ હતો. તે પણ ધરતી માતાનો પુત્ર હોવાનું મનાય છે...

ભરત ન રડે તો શું કરે ? કૈકયી, રાજા દશરથ, કુલગુરુ વશિષ્ટે મને ન ઓળખ્યો તેનું દુઃખ નથી પણ મારા રામચંદ્રે મને ન ઓળખ્યો તેનું મને ભારે દુઃખ છે !..

રામાયણનાં ઊર્મિલા એટલે પતિથી ઉપેક્ષિત નહીં પણ મજબૂત મનોબળ ધરાવતી મહિલાનું ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણ...

ઋષિ વસિષ્ઠ મહાન સપ્તઋષિઓમાં એક છે. તેઓ સાતમા અને અંતિમ ઋષિ હતા. વાલ્મીકિ રામાયણમાં તેમનો ઉલ્લેખ શ્રીરામના ગુરુ તરીકે છે અને તેઓ અયોધ્યાના કુલગુરુ પણ હતા. ..

અહલ્યાજીનો ઉલ્લેખ ‘શતપથ બ્રાહ્મણ’માં ‘અહલ્યા મૈત્રી’એ નામથી મળે છે. તદનુસાર અહલ્યા મુદ્ગલની પુત્રી અને બ્રહ્માની માનસપુત્રી મનાય છે. બ્રહ્મદેવે તેને અદ્ભુત રૂપ પ્રદાન કર્યું હતું. એનામાં ‘હલ્ય’ એટલે કે કદરૂપાપણું ન હોવાને કારણે તેનું નામ અહલ્યા રાખવામાં આવ્યું. ..

દાસત્વ અથવા સેવાકાર્યમાં પણ લેશમાત્ર જો દુર્બુદ્ધિ કે સ્વાર્થ પ્રવેશે તો કેવાં માઠાં પરિણામ આવે છે તેનું પ્રત્યક્ષ ઉદાહરણ મંથરા છે. ..

આપણે સૌએ અવકાશમાં સપ્તર્ષિ તો જોયા જ હશે. આ સપ્તર્ષિનાં સાત ઋષિમાંના એક ઋષિ એટલે અત્રિ ઋષિ અને અત્રિ ઋષિનાં પત્ની અનસૂયા. અત્રિ ઋષિનો ઉલ્લેખ અનેકવાર ઋગ્વેદમાં મળે છે. ઋષિ અત્રિનાં સતી અનસૂયા સાથે લગ્ન થયાં. સતી અનસૂયાને પણ સાત પતિવ્રતાઓમાં એક ગણવામાં આવે છે...

મારીચ રામાયણનો માયાવી રાક્ષસ હતો. તે તાડકા રાક્ષસી અને સુન્દ રાક્ષસનો પુત્ર હતો. કહેવાય છે કે, ભલે તે રાક્ષસ કુળમાં જન્મ્યો હતો, પરંતુ તે ધર્મપ્રિય હતો અને શ્રીરામનો મોટો ભક્ત હતો. ..

હે રામ, મને એક ઋષિનો શાપ હતો. એમણે મને શાપમાંથી મુક્તિ આપતાં કહ્યું હતું કે રામના હાથે તારા હાથ કપાશે ત્યારે મુક્ત થઈને સ્વર્ગે જઈશ !..

જટાયુની આ મદદથી સીતાજીમાં પણ શક્તિ આવે છે. બંને જણ રાવણનો સામનો કરે છે. યુદ્ધમાં રાવણનો મુગટ ભોંયભેગો થાય છે...

પ્રભુ ! આજ દિન સુધી આપે મને ક્યારેય અન્યાય કર્યો નથી. હું તો આ મુક્તાહારના મણકાઓમાં આપનાં દર્શન કરવા મથતો હતો...

કિષ્કિન્ધાના રાજા વાલી એક મહાશક્તિશાળી અને પરાક્રમી વાનર હતા. વાલીના નાના ભાઈનું નામ સુગ્રીવ હતું. વાલીને બ્રહ્માજી પાસેથી એવું વરદાન મું હતું કે જે વ્યક્તિ તેની સાથે યુદ્ધ કરશે તેનું અડધું બળ તેનામાં આવી જશે. તેથી જ બધા લોકો તેનાથી ડરતા હતા. એકવાર રાવણે પણ વાલી સાથે યુદ્ધ કરવાનું સાહસ કર્યું હતું. ત્યારે વાલીએ તેને હરાવીને એક મહિના સુધી પોતાની બગલમાં ભરાવીને રાખ્યો હતો. ત્યારથી જ વાલીનો યશ ત્રણેય લોકમાં ફેલાઈ ગયો હતો. દેવો, યક્ષ, દાનવ બધા વાલીથી ડરી ગયા હતા...

ભગવાન શ્રીરામના વનવાસ દરમિયાન રાવણ સીતા માતાનું હરણ કરી ગયો ત્યાર બાદ રામ અને લક્ષ્મણને હનુમાનજી મળે છે. હનુમાનજી રામના પરમસેવક છે. તેઓ કહે છે કે, ‘પ્રભુ, આપ ચિંતા ન કરો હું માતા સીતાને શોધવા લંકા સુધી જઈશ.’..

ત્યારબાદ નલ અને નીલની મદદથી વાનર સેના સમુદ્ર પર લંકા સુધીનો સેતુ બનાવે છે. તે સેતુની મદદથી શ્રીરામ અને તેમની વાનર સેના લંકા સુધી પહોંચી જાય છે અને લંકા પર વિજય પ્રાપ્ત કરીને સીતા માતાને લઈને પાછા અયોધ્યા પધારે છે...

વિભીષણ શ્રીરામને કહે છે, ‘હે પ્રભુ રામ ! રાવણની નાભિમાં અમૃતકુંભ છે, તેમાંથી અમૃતનો સાથ રાવણથી છૂટે તો તેનો નાશ અવશ્ય છે.’..

ઇન્દ્રજિત વાનરસેનામાં ભય પેદા કરવા બનાવટી સીતાજીને તેમનો ચોટલો પકડી ઢસડી લાવે છે અને તલવારથી સીતાજીનો શિરચ્છેદ કરે છે...

કાલનેમિ એ લંકાપતિ રાવણનો સૌથી વિશ્ર્વાસપાત્ર અને માયાવી અનુચર..

શિબિરમાં રામ અને લક્ષ્મણ ખોવાઈ જવાની વાત વીજળીની ઝડપે ફેલાઈ ગઈ. શિબિરમાં તો હાહાકાર થઈ ગયો...

રાવણે કહ્યું, ‘મને કોઈ મારી શકશે નહીં.’ તેથી હું માનવ, દેવ-દાનવ, ગંધર્વ, યક્ષ તથા દસેય દિશાઓમાં વિજય મેળવીશ અને દશાનન કહેવાઈશ...

‘‘હું તારી મૃત્યુચંડી છું. તેં મારા પક્ષપાતી બ્રાહ્મણને મારી નાખ્યો છે. હવે હું તને મારીને ઋણ ઉતારીશ.’’..